به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی چندین کتاب ابن‌سینا، به زبان فارسی منتشر شده است
به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی چندین کتاب ابن‌سینا، به زبان
فارسی منتشر شده است که در ذیل به آنها می‌پردازیم:
انتشارات: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
طلیعه: دکتر حسن بلخاری
مقدمه: دکتر مهدی محقق
کنوزالمعزمین
مقدمه، حواشی و تصحیح: جلال‌الدین همایی
چاپ دوم: 1399
149ص ـ 25هزار تومان
رساله حاضر در بیان بعضی تعویذات و خواص حروف و اعداد (مربوط
به فن طلسمات و عزائم و نیرنجات) است. در انتساب این رساله به بوعلی، بحثهایی بین محققان
درگرفته است که محقق و مصحح این رساله، پس از ذکر و بررسی ادله طرفین به این نتیجه
رسیده: «کهنگی طرز انشای کتاب کنوزالمعزمین مسلم است، اما اینکه متعلق به زمان شیخ
و ریخته قلم او باشد، به عقیده این جانب دلیلی ندارد غیر از همان‌ها که در فصل ادله
انتساب گفتیم.»
این کتاب به سه بخش تقسیم شده است: قسم اول مشتمل بر هفت مقاله:
در طبایع حروف، در استخراج اسامی کواکب، در دخن‌های کواکب، در لباس و زینت کواکب، در
تکسیر اسم خود با اسامی کواکب، در بازنمودن که هر کواکبی را جهت چه مهم باید تکسیر
کردن و ارقام او چند بار باید خواندن. قسم دوم این کتاب در چگونگی خاتم کواکب سبعة
سیاره و خواص آن و تصویرهای ایشان و قسم سوم در چگونگی خواتم سبعة سیاره و خواص آن
و تصویر آن است که در هفت فصل تدوین یافته است.
رساله نفس
مقدمه، حواشی و تصحیح: دکتر موسی عمید
چاپ سوم: 1399
141ص ـ 25هزار تومان
این رساله که به نامهای «رساله فی ماهیه النفس و سعادتها و
شقاوتها فی‌النشأه الاخری»، «رساله فی‌النفس للشیخ الرئیس»، «رساله در نفوس»، «رساله
در معرفت و فلسفه مزایای نفس»، «رساله الفصول»، «النفس الناطقه الانسانیه» و «ماهیت
نفس» نیز آمده است، رساله‌ای فلسفی است که بوعلی آن را ظاهراً به فرمان علاءالدوله
دیلمی، از روی «کتاب‌المعاد» به فارسی ترجمه کرده است.
این کتاب شامل شانزده باب زیر است: در بیان حد نفس، در بیان
قوت‌های نفس، در سبب اختلاف افعال‌ها قوت دریافتن از نفس، در بیان آن «قوتی» که صورت
«جزوی» دریابد که «این دریافتن «جز» به آلت جسمانی نتواند بود»، در باب قوتی که صورت
کلی دریابد «که این دریافت با آلت جسمانی نتواند بودن»، در بیان استعانت نفس به بدن
و شرح...، در «درست کردن ثبات نفس مردم به ذات خویش و مستغنی شدن از بدن و...، در تصحیح
حدوث نفس با حدوث بدن، در ذکر برهان بر بقای نفس و نامردن نفس به مردن بدن، در بیان
امتناع انتقال (نفس) از بدن به بدن دیگر»، در ذکر آنکه قوت‌های نفسانی جمله «آلت نفس
واحد است»، در بیان عقل نظری و بیرون «آمدن او» از قوت به فعل، در بیان نبوت و احوال
خواب، در غایت رقبتی که در حق مردم ممکن باشد از شرف در این عالم، در دلالت «حال» نفس...،
در «ختم» این فصول.
ظفرنامه
مقدمه، حواشی و تصحیح: دکتر غلامحسین صدیقی
چاپ سوم: 1399
99ص ـ 15هزار تومان
«ظفرنامه» نامی است که در عصر اسلامی به مجموعه‌ای فارسی از
سخنان منسوب به بزرگمهر حکیم داده‌اند. کیفیت تدوین اصل آن سخنان معلوم نیست و متن
فارسی موجود، به موجب روایتی نسبتاً در متأخر، از ترجمه متن پهلوی سخنان آن حکیم، پدید
آمده است و ناقل آن از زبان پهلوی به فارسی، بر حسب همان روایت ابن‌سیناست.
اصل این کتاب قاعدتاً به زبان پهلوی نوشته شده است، اما اینکه
ترجمه آن به فارسی به چه شکلی انجام شده، محل تأمل است، زیرا از تعابیر فارسی به کار
برده شده در ترجمه، به دست می‌آید که این ترجمه متنی عربی است، نه پهلوی، لذا این احتمال
تقویت می‌شود که متن اصلی کتاب یک بار به عربی ترجمه شده و ترجمه حاضر در واقع از عربی
به فارسی برگردانده شده است.
این کتاب فاقد هرگونه باب‌بندی و فصل‌بندی است و به گونه پرسش
و پاسخ می‌باشد و دارای مقدمه‌ای تحقیقی است و در آن به تصحیح کتاب و استخراج آن از
نسخ گوناگون نیز پرداخته شده است. در آخر کتاب، فهرست نامهای تاریخی، نامهای جغرافیایی
و اماکن، فهرست نام کتاب‌ها، نشریات، روزنامه‌ها و مقالات و منبع‌هایی درباره ظفرنامه
آمده است.
رساله منطق (دانشنامه علائی)
مقدمه، حواشی و تصحیح: دکتر محمدمعین و سیدمحمد مشکوة
چاپ سوم: 1399
164ص ـ 25هزار تومان
یکی از مهمترین تألیفات ابن‌سینا به فارسی «دانشنامه» است که
به نامهای «دانشنامه علائی»، «کتاب العلائی»، «حکمت علائی»، «اصول و نکات علوم خمسة
حکمیه» خوانده شده است.
ابن‌سینا این کتاب را به خواسته علاءالدوله ابوجعفر محمدبن رستم
دشمن زیاربن کاکویه از بنی‌کاکویه (398 ـ 433ق) تألیف کرده است و آن شامل چند رساله
است که از آن جمله سه رساله منطق، علم برین (حکمت الهی) و علم زیرین (حکمت طبیعی) به
قلم ابوعلی و رسائل دیگر در هندسه، هیئت، ارثماطیقی و موسیقی. کتاب حاضر مشتمل بر رساله
منطق دانشنامه علائی است که در ذیل عناوین بسیاری مطرح شده است.
پنج رساله
مقدمه، حواشی و تصحیح: دکتر احسان یارشاطر
چاپ سوم: 1399
92ص ـ 15هزار تومان
«پنج رساله» مجموعه‌ای از چند اثر ابن‌سینا، در موضوع لغت و
تفسیر برخی از سوره‌ها و... است که رساله‌های تفسیری توسط فخرالدین بن احمد رودباری،
در حدود قرن سیزدهم قمری، به زبان فارسی ترجمه شده و بقیه به همان زبان عربی باقی‌مانده
است.
این مجموعه مشتمل بر پنج رساله به نامهای تفسیر سوره توحید،
تفسیر سوره فلق، تفسیر سوره ناس،رساله بعض الافاضل الی علماء مدینه‌السلام فی مقولات
الشیخ الرئیس (متن فارسی و عربی) و رساله فی لغه ابی علی بن سینا (متن فارسی و عربی)
است که تقریباً همگی فاقد باب‌بندی و فصل‌بندی است.
ترجمه این تفاسیر عموماً به نثر روان و روشن صورت گرفته است
و مترجم برای روشن ساختن مطلب، عموماً به تفصیل پرداخته و گاه نیز به ایراد بیت یا
ابیاتی پرداخته است.
طبیعیات (دانشنامه علائی)
مقدمه، حواشی و تصحیح: سیدمحمد مشکوه
چاپ سوم: 1399
162ص ـ 25هزار تومان
کتاب حاضر مشتمل بر پخش طبیعیات (علم زیرین) «دانشنامه علائی»
است که در 51 عنوان سامان یافته است. در مقدمه مصحح کتاب آمده است:
«با وجود اینکه کتاب دانشنامه علائی از نظر کمیت و حجم به تألیف
دیگر همین مؤلف موسوم به کتاب «النجاه» نزدیک و اندکی از آن بزرگتر است، مع‌الوصف کتاب
مزبور در زبان فارسی همان مقام را دارد که کتاب «الشفاء» تألیف همو در زبان عربی داراست،
ولی با این فرق که اینجا مصنف علوم را طبق سلیقه خود به روش شرقی ترتیب داده و الهیات
را بر طبیعیات مقدم داشته است. پس چنان که «دانشنامه علائی» پس از کتاب «الشفاء» مهمترین
و بزرگترین کتاب‌هایی است که از اثر خاصة شیخ به دست مانده، هم یکی از چند کتاب انگشت‌شماری
است که در قرن چهارم تا اوایل قرن پنجم به زبان شیدای پارسی تألیف شده و باقی‌مانده
است و...»
رساله در حقیقت و کیفیت سلسله موجودات و تسلسل اسباب و مسببات
مقدمه، حواشی و تصحیح: دکتر موسی عمید
چاپ سوم: 1399
74ص ـ 15هزار تومان
اثر حاضر رساله‌ای است که ابن‌سینا در موضوع خلقت موجودات، برای
بیان دیدگاه اسلامی در این زمینه که متفاوت با نظریات دانشمندان یونانی و دیگر اندیشمندان
غیرمسلمان است، در قرن چهارم هجری، به رشته تحریر درآورده است. این کتاب از آن جهت
که در برگیرنده نظریه قدم واجب‌الوجود و حدوث عالم است و از اولین کتبی است که در مقابل
نظریه ارسطو و تابعانش تألیف شده و سخن آنان را در مورد قدم عالم ابطال نموده است،
دارای ویژگی و جایگاه خاصی است. در انتساب این کتاب به بوعلی سینا جای سخن وجود دارد
و آن بدین جهت است که ادبیات کتاب با دست‌نوشته‌های مسلم بوعلی به زبان فارسی، قدری
متفاوت است. اضافه بر آن، در هیچ کدام از مواردی که آثار ابن‌سینا به ثبت رسیده، نام
این کتاب نیامده است. از طرفی چون مطالب ذکر شده در این کتاب کاملا هماهنگ با نظریات
و تألیفات بوعلی می‌باشد و حتی یک نفر هم منکر نسبت این کتاب به شیخ‌الرئیس نشده است،
می‌توان این کتب را از تألیفات او به حساب آورد.
رگ‌شناسی یا رساله در نبض
مقدمه، حواشی و تصحیح: سیدمحمد مشکوه
چاپ سوم: 1399
100ص ـ 15هزار تومان
«رگ‌شناسی» یا «رساله در نبض» یکی دیگر از تألیفات ابن‌سینا
به زبان فارسی است که درباره نبض و شناسایی رگهاست. این رساله ظاهراً در اواخر عمر
این دانشمند کم‌نظیر جهان اسلام به رشته تحریر درآمده است، چرا که عقایدی متفاوت با
آنچه در کتاب «قانون فی‌الطب» نگاشته است، در آن دیده می‌شود.
در بخشی از مقدمه مصحح آمده است: «رگ‌شناسی به جای معرفه‌النبض»
به کار رفته، همچنان که گیاه‌شناسی و زمین‌شناسی را به جای معرفه‌النبات و معرفه‌الارض
استعمال می‌کنند و مقصود از آن، تشریح رگها یا علم وظایف اعصاب نیست بلکه مقصود علم
به احوالی است در رگ جنبنده که آن را به تازی «نبض» خوانند و کلمه «رگ» گرچه بر حسب
لغت، لفظی عام است و هر عصبی را از ورید و شریان شامل می‌شود، ولی مصنف خود آن را در
همین رساله گاهی به معنی حال و روح و گاهی به معنی دو حرکت انقباض و انبساط که «نبض»
خوانند، استعمال کرده...»