هانری کربن، احیا‌ کننده حکمت اسلامی ایرانی است‌

یکی از آثار مشهور هانری کربن، مجموعه‌‌ چهار جلدی اسلام ایرانی است که ترجمه‌ فارسی این مجموعه به قلم دکتر انشاءالله رحمتی در پنج جلد با مقدمه‌های تحلیلی مترجم به همت انتشارات سوفیا منتشر شده است. این نشست به نقد و بررسی این اثر اختصاص داشت.‌

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا به نقل از روزنامه اطلاعات، علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی مؤسسه شهرکتاب و مجری برگزاری نشست‌های شهر کتاب در این باره گفت: از اسلام‌شناسان اخیر، دو نام بیش از همه برای ما آشناست؛ هانری کربن و توشیهیکو ایزوتسو. هانری کربن از جمله فیلسوفان فرانسوی است که فلسفه غربی را به خوبی می‌شناخت و اثری از هایدگر را ترجمه کرده است. او فلسفه اسلامی را هم بسیار دقیق مطالعه و تحقیق کرد و با بزرگان و حکمای معاصر ایران نیز همنشین بود. ‌

وی در ادامه به مترجم این اثر اشاره کرد و گفت: دکتر انشاءالله رحمتی، کتاب‌های متعددی از هانری کربن ترجمه کرده و برخی از دیگر مترجمان هم به ترجمه آثار کربن اهتمام داشتند. دکتر داریوش شایگان نیز تک نگاری درباره هانری کربن تألیف کرده‌است.‌

دکتر انشاءالله رحمتی، استاد فلسفه دانشگاه آزاد و مترجم اسلام ایرانی، به عنوان اولین سخنران این نشست مجازی درباره این اثر گفت: من طی سال‌ها آثار مختلفی از کربن را ترجمه کردم و همین‌طور حدود پنج سال کلاس‌های کربن‌شناسی را در کتابخانه‌ ملی برگزار کردم و در این مدت سعی داشتم دیدگاه و اندیشه کربن را برای مخاطبان تبیین کنم. معتقدم پیش از مطالعه اسلام ایرانی، باید دو کتاب «ابن سینا و تمثیل عرفانی» و «تخیل خلاق در عرفان ابن‌عربی» را مطالعه کرد؛ زیرا کربن در این آثار، واژگانی را خلق می‌کند که شاخصه‌های فرهنگی ما هستند. او برخی از اینها را ابداع کرده و برخی دیگر نیز در فرهنگ ما بوده‌اند اما کربن احیاء کرده است.‌

وی افزود: واژه اسلام ایرانی را کربن با یک عمق معنای خاصی به کار می‌برد و برای او اسلام ایرانی، امری متافیزیکی است و می‌خواهد هویت فکری ایرانیان را نشان دهد. او تفکر ناب را در اینجا یافته و بشریت به این تفکر نیاز دارد. اگر بشر متناسب با سرشت و فطرتی که آفریده شده بخواهد جهت یابد، باید با اسلام ایرانی همسو شود.‌

دکتر رحمتی همچنین درباره واژه پیکارهای معنوی تشیع که کربن به کار می‌برد، توضیح داد: این پیکار، فیزیکی نیست؛ بلکه معنوی و فرهنگی است. کربن معتقد است بشر در طول تاریخ درگیر یک پیکار در راه جهان است. جسم ما یک جانی دارد و طبیعت جان، جهانی دارد. از جمله کسانی که در طول تاریخ، این پیکار را داشته‌اند، افلاطونیان پارس بوده‌اند.‌

به گفته وی، کربن، سهروردی را متفکری ممتاز در تاریخ ایران می‌داند و تمثیل‌های عرفانی او، حکیمانه و زیسته شده‌اند.‌

دکتر رحمتی در پایان سخنانش اظهار کرد: اگر بناست گرفتار خرافه‌پرستی در دین نشویم، هانری کربن بیش از همه به ما کمک می‌کند. موارد بسیاری درباره نقد خرافه‌پرستی طرح شده‌اند اما واقعیت این است که فقط با استدلال عمیق، می‌توان با خرافه‌پرستی مقابله کرد.‌

دکتر شهین اعوانی، عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، دیگر سخنران این نشست بود که با ذکر خاطره‌ای از دوران دانشجویی نزد هانری کربن گفت: ایشان سراسر وجودش عشق به متون فرهنگی و فلسفی و حکمی بود. کربن را نه تنها در این چهار جلد، بلکه در آثار دیگر او به‌ویژه مجموعه آثار سهروردی و منتخبات حکمای الهی هم باید مدنظر داشت. واقعاً حیرت می‌کنیم که این فرد چطور به این همه آثار ما اشراف داشت و ما چگونه به آثارمان نگاه می‌کنیم. وی نعمتی برای فرهنگ ما بود و اگرچه چراغ حکمت در این مرز و بوم توسط افراد مختلف روشن نگاه داشته شده است، اما جایگاه کربن را نمی‌توان از تاریخ حکمت ایران حذف کرد.‌‌وی افزود: دکتر رحمتی نه تنها در ترجمه اثر، دقیق بوده، بلکه مقدمه‌های ممتاز و آکادمیک ارائه کرده است. ایشان همدلی و همراهی با کربن داشته و گویی از روش پدیدارشناسی کربن بهره برده است. اگر این کتاب به درستی در دانشگاه، معرفی و تدریس شود بسیاری از کژ فهمی‌های ما به‌ویژه در حوزه هرمنوتیک از بین می‌رود. همه کسانی که با آثار کربن آشنایی دارند، معتقدند قلم کربن دشوار و سخت است. خوانشی که او از عرفان و فلسفه و سهروردی و ملاصدرا داشته، مخصوص خود اوست. سبک و نگارش هانری کربن در اسلام ایرانی، سینایی و اشراقی است.‌

دکتر اعوانی، هانری کربن را احیا‌گر و شیعه‌شناس ممتازی برشمرد و تأکید کرد: او به خوبی به متون ایران‌ باستان و اندیشه‌های کهن ایرانی واقف بود .‌

دکتر حسین هوشنگی نیز در این نشست گفت: دکتر رحمتی را نمی‌توان مترجمی صرف برشمرد. ایشان در اغلب مقدمه‌های خود مطالب بسیار مفصل و عمیقی را طرح کرده است که برای فهم ورود به اثر بسیار مهمند. پیشنهاد می‌کنم این مقدمات در قالب یک کتاب مستقل منتشر شوند.‌

به گفته دکتر هوشنگی، پروژه فلسفی که کربن دنبال کرده، نه تنها امروز هم کاربرد دارد بلکه باید به آن توجه کرد. اما نکته مهم این است که تفکر کربن در غرب چندان مورد توجه قرار نگرفته و ما مکتبی به نام کربن نداریم اما اندیشه کربن در ایران سخت مورد توجه قرار گرفته و البته نقدهای مختلفی هم به او شده است.‌

دکتر علی مرادخانی، به عنوان آخرین سخنران، اظهار کرد: ما چه موافق و چه مخالف کربن باشیم، نمی‌توانیم او را نادیده بگیریم. کربن یکی از ما نیست؛ اما توانسته به خوبی و بهتر از خود ما اتوپیای معنوی را به خودمان معرفی کند. به نظرم کربن، متجدد و روشنفکری است که باید از او درس گرفت. معتقدم مسأله کربن، تجدد بود و او به خوبی درد را تشخیص داد و به دنبال راهی برای این بحران می‌گشت.