آیت الله طه‌محمدی: عالم بر استوانه قضا و قدر ایستاده است

‌به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا، متن پیش رو گفتاری است از آیت‌الله غیاث الدین طه محمدی، رئیس بنیاد بوعلی سینا که به مناسبت فرارسیدن شب‌های قدر ویدئویی منتشر شده است.

متن این سخنرانی در ادامه از نظر می‌گذرد؛

خدای تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ، لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ، سَلَامٌ هِیَ حَتَّیٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ» ما کتاب بسیار با عظمت قرآن را در شب قدر نازل کردیم و تو چه می‌دانی که ارزش و بهای شب قدر چیست. اجمالاً اینکه فضیلت عبادت و بندگی خدا در شب قدر در درگاه الهی، از عبادت هزار شب بیشتر و بهتر است، اما در اینجا این سوال پیش می‌آید که چرا شب قدر و چرا سوره قدر؟ پیام این سوره مبارکه، آن هم در شبی چنان با فضیلت برای بشریت چیست؟ در این رابطه باید توجه داشت که «قدر» به معنی اندازه گرفتن است که امروزه به آن ارزشیابی می‌گویند. «قَدَر» خود اندازه است. واژه قدر و قادر و مقتدر، حدود ۱۳۷ بار در قرآن کریم تکرار شده است.

عقیده به قضا و قدر؛ ضرورت اسلامی

اما «قدر» یعنی چه؟! اولاً یکی از ضروریات دین مقدس اسلام عقیده به قضا و قدر است. «قدر» یعنی اندازه گیری و «قضا» یعنی فرمان. باید به جرأت گفت عالم چه عالم خلق و چه عالم امر، هر دو روی استوانه قضا و قدر ایستاده‌اند و اگر قضا و قدر را از عالم بگیرند، عالم نابود می‌شود. برای اینکه خدای تعالی برای همه موجودات عالم حساب و کتاب دقیق و اندازه مشخص کرده که اگر آن اندازه، کم و زیاد شود، عالم نابود است. به‌عنوان مثال اگر باد چرخ اتومبیل در دو طرف یکسان نباشد، ماشین واژگون می‌شود؛ بالانس آن این است که اندازه باد چرخ دو طرف یکسان باشد تا تعادل حاصل شود.

حدیثی داریم که می‌فرماید: «بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَْرْض» آسمان‌ها و کرات و زمین و کهکشان‌ها همه روی بالانس عدل و مساوری بودن و برابر بودن ایستاده است. به طور مثال اگر کره زمین از جایی که هست، ذره‌ای به خورشید نزدیک تر شود، عالم دچار حریق می‌شود و اگر ذره‌ای دورتر، یخبندان خواهد بود. نه سرد و نه گرم و همیشه بهار، به خاطر همان قدر و اندازه است. در این راستا باید به چند آیه‌ای که خدای تبارک و تعالی در قرآن می‌فرماید توجه داشته باشیم:

در سوره مبارکه قمر آیه ۴۹ می‌فرماید: «إِنَّا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ» ما هر چه که آفریده‌ایم روی اندازه وزن و حساب و کتاب است و منظم آفریده شده است.

درسوره مبارکه فرقان آیه ۲ می‌فرماید: «وَ خَلَقَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدیراً» از یک اتم گرفته تا بزرگ‌ترین کهکشان‌ها {را} خداوند آفرید و مقدر کرد تا به اندازه سر سوزن از اندازه {آنها} کم و زیاد نشود.

در سوره مبارکه حجر آیه ۲۱ می‌فرماید: «وَإِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» آنچه که در عالم آفرینش وجود دارد هر کدام خزانه‌ای نزد خدای تعالی دارد ولی ما از آن خزانه به اندازه معلوم نازل می‌کنیم، لذا استفاده از هر چیزی قدر معلوم دارد و همه چیز تحت ضابطه «قدر» است.

در آیه ۳ از سوره مبارکه طلاق می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا.» خدای تعالی امر خود را اجرا می‌کند، ولی هر چیزی اندازه‌ای دارد.

یک زمانی به این مناسبت بحثی بود و من از یک مثل عرفی استفاده کردم و گفتم: خانم سالمندی پیش پزشک رفت و گفت من به سختی به خواب می‌روم و دکتر ۳۰ قرص خواب به او داد و گفت هر شب یکی از این قرص‌ها را بخور تا به راحتی به خواب بروی و این بنده خدا متوجه نشد و ۳۰ قرص را یکجا خورد و به خواب ابدی رفت. قدر و اندازه اینجا به هم ریخته و به جای اینکه حیات آفرین باشد، مرگ آفرین شده است.

خدواند در مورد خورشید در سوره مبارکه یاسین می‌فرماید: «وَالشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ … لَا الشَّمْسُ یَنْبَغِی لَهَا آن تُدْرِکَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّیْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَکُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ» خورشید با آن وزن و حجم و حرکت، در جایگاه خود حرکت می‌کند و این تقدیر عزیز علیم است. یعنی اندازه گیری بسیار دقیق و منظم؛ خداوند ماه را در منازلی منظم قرار داده است… از این آیات بر می‌آید که عالم روی استوانه قضا و قدر ایستاده است و سوره مبارکه قدر و شب قدر این درس را به ما می‌آموزد که تمام شئون انسان و هر آنچه که انسان با آن سر و کار دارد، باید روی اندازه‌ای منظم قرار بگیرد. از قدیم گفته‌اند: «اندازه نگه دار که اندازه نکوست / هم لایق دشمن است و هم لایق دوست»

«قَدَر» را فراموش نکنیم

اما مطلبی که بسیار قابل توجه است و متأسفانه مغفول مانده، این است که از مبدا تا معاد، انسان نباید درس «قدر» و اندازه گیری را فراموش کند. اگر فراموش کرد خسارت آن جبران‌ناپذیر است. در سه جای قرآن کریم خدای تعالی از ما انسان‌ها گله می‌کند و می‌فرماید: «وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ» عیب انسان این است که اکثراً اندازه خدا را نمی‌داند. خدا بی نهایت است و اندازه‌ای ندارد و اگر کسی بر بی نهایتی خدا معرفت پیدا کرد، همان، اندازه خدا است. نباید خدا را با موجودات دیگر مقایسه کرد. وقتی خدای تعالی گله مند است و می‌گوید ما «قدر» و اندازه او را به دست نیاورده‌ایم، یقیناً هر چه پایین می‌آید، همانطور است؛ ما قدر پیامبران و نبی خاتم را هم نشناختیم. پیامبر اکرم (ص) فرمود: یا علی فقط دو نفر من را شناختند، خدا و تو. ما قدر امامان را نشناختیم؛ رسول خدا (ص) فرمود: یا علی فقط دو نفر قدر تو را شناختند، خدا که علی را آفرید و من رسول الله. سپس قدر پدر و مادر و قدر معلم و قدر امنیت و قدر فراوانی و… مطرح می‌شود. همین ویروسی که آمده است چقدر بالانس عالم را بهم ریخته و وحشت آورده و استرس آفریده است. حتی در روایات داریم که باید قدر عمر و جوانی و وقت خود را بدانیم.

اینجا ذکر این دوبیت بسیار آموزنده است:

      قضا روزگاری ز من در ربود             که هر روزی از وی شبی قدر بود

من آن روز را قدر نشناختم             بدانستم اکنون که در باختم

لیله قدر و سوره مبارکه قدر این درس را به بشریت می‌دهد که ای بشر حواس خود را جمع کن و قدر پدر و مادر و عمر و امنیت و حکومت سالمی که برتو حکم میراند را بدان.