پروفسور فضل‌الله رضا درگذشت

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا به نقل از خبرگزاری‌ها، پروفسور فضل‌الله رضا، دانشمند پرآوازۀ ایرانی، ریاضیدان، شاعر و استاد حوزه مهندسی برق بود که صبح روز 29 آبان‌ماه ۱۳۹۸ در ۱۰۵ سالگی و در اُتاوای کانادا چشم از جهان فرو بست.

مسؤولیت نمایندگی ایران در یونسکو و ریاست دانشگاه تهران از جمله مسؤولیت‌های پروفسور فضل‌الله رضا محسوب می‌شود.

پنجشنبه ۳۰ آبان مراسم تشییع زنده‌یاد پروفسور رضا در اُتاوای کانادا انجام شد و پیکر وی در قبرستان مخصوص مسلمان به خاک سپرده شد.

***

فضل الله رضا متولد ۱۰ دی ۱۲۹۳ خورشیدی در رشت است. پدرش شیخ اسدالله رضا، روحانی و مالک بود. او نوه دختری شریعتمدار رشتی بود. وی تحصیلات خود را در رشت گذراند و همزمان صرف و نحو عربی و بخشی از علوم قدیمی را از استادان وقت آموخت و با آثار برجسته فرهنگ ایرانی مانند گلستان و بوستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و…آشنا شد. وی لیسانس خود را در ۱۳۱۷ خورشیدی در رشته مهندسی برق از دانشگاه تهران اخذ کرد و هنگامی که آتش جنگ جهانی دوم به اواخر خود نزدیک شده بود، برای تکمیل تحصیلاتش راهی آمریکا شد و در ۱۳۲۴خورشیدی مدرک فوق لیسانس را از دانشگاه کلمبیا در آمریکا و دکتری خود را در رشته مهندسی برق از دانشگاه مؤسسه تکنولوژی نیویورک دریافت کرد.

فضل الله رضا طی سال‌های ۱۳۲۹تا ۱۳۳۴ خورشیدی عضو گروه مهندسی برق دانشکده مهندسی دانشگاه کاتولیک آمریکا و سپس دانشگاه‌ام آی تی در بوستون آمریکا بود و در سال‌های ۱۳۳۳تا ۱۳۴۷ خورشیدی در گروه مهندسی دانشگاه سیراکیوز در ایالت نیویورک عضویت داشت. وی از ۱۳۴۶تا ۱۳۴۸ خورشیدی به عنوان رئیس دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف انجام وظیفه می‌کرد و طی سال‌های ۱۳۴۸تا ۱۳۵۳ خورشیدی سفیر ایران در یونسکو بود و از ۱۳۵۳تا ۱۳۵۷ خورشیدی سمت سفیر ایران در کانادا را داشت.پروفسور رضا در سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۳ خورشیدی استاد مهمان در دانشگاه‌های مرکزی سوییس، کپنهاک دانمارک و دانشگاه کلرادو در بولدر آمریکا و پاریس بود و از ۱۳۵۷ خورشیدی تا پایان عمر سمت استادی دانشگاه‌های کنکوردیا در مونتریال در کبک کانادا و دانشگاه مک‌گیل مونتریال و سمت‌های استاد افتخاری دانشگاه تربیت مدرس، رئیس انجمن علمی ایرانیان در آمریکای شمالی، رئیس گسترش زبان و ادب فارسی را بر عهده داشت و به عنوان مشاور و همکار فعال مؤسسات علمی و ادبی فراوانی مشغول به فعالیت بود.پروفسور رضا یکی از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات در جهان است و تحقیقات گسترده‌ای در زمینه ظرفیت شنون و ارسال حداکثر اطلاعات در کانال‌های مخابراتی نویزدار، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سیستم‌های خطی آنالیز عمومی، نظریه سیستم‌ها و مدارها، نظریه کنترل سیستم‌های پویا، فضاهای خطی، انتقال و تلفات انرژی در شبکه‌های n دهانه‌ای انجام داده ‌است.

همچنین وی یکی از بنیانگذاران نظریه اطلاعات و ارتباطات در جهان است که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه‌های نظریه حداکثر انتقال اطلاعات در کانال‌های ارتباطی، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سیستم‌های خطی، تجزیه و تحلیل شبکه، نظریه سیستم‌ها و مدارهای الکتریکی، نظریه کنترل سیستم‌های دینامیکی، فضاهای خطی در مهندسی، اپراتورهای خطی، انتقال و استهلاک انرژی در شبکه‌های دروازه را انجام داده است. از او تاکنون بیش از ۱۰۰ مقاله علمی به زبان‌های انگلیسی و فرانسه در مجلات و کنفرانس‌های معتبر خارجی و بیش از ۵۰ مقاله ادبی و فرهنگی به زبان فارسی در نشریات خارجی و داخلی منتشر شده است. از آثار ایشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

سخنرانی‌های پروفسور فضل‌الله رضا، آتوسا سعادتی، بردیا حسام، ناشر: فاطمی، ۱۳۸۳
پژوهشی در اندیشه‌های فردوسی: تفسیر و تحلیل شاهنامه، برگزیده اشعار، فضل‌الله رضا، ناشر: علمی و فرهنگی
برگ بی برگی، مجموعه مقالات فرهنگی، فضل‌الله رضا، علی ورهرام، ناشر: صدای معاصر و انتشارات موسسه اطلاعات، ۱۳۸۳
مهجوری و مشتاقی، مقالات فرهنگی و ادبی، فضل‌الله رضا، ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۳
نقدها را بُوَد آیا که عیاری گیرند، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات،۱۳۹۱
شاهنامه وهویت ملی، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات،۱۳۹۴
نگاهی به شعر سنتی معاصر، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات، ۱۳۹۳
گلچینی از مقالات فرهنگی، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات،۱۳۹۵
نگاهی به شاهنامه: تناور درخت خراسان، ناشر: علمی و فرهنگی
راز آفرینش، فضل‌الله رضا، ناشر: دانش نما
ادبیات و تحقیق ادبی (مجموعه مقالات)، گروه مؤلفان و مترجمان، ناشر: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات
تحلیل شبکه‌های برق، تئوری اطلاعات ، فضاهای خطی، حدیث آرزومندی، دیده‌ها و اندیشه‌ها، محمد اقبال و هندسه عملی و علمی.

پیام‌ تسلیت وزیر امور خارجه ایران

وزیر امور خارجه درگذشت پروفسور فضل‌الله رضا سفیر اسبق ایران در یونسکو را تسلیت گفت.

در پیام تسلیت «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه آمده است: خبر درگذشت پروفسور فضل‌الله رضا از تبار پاکان روزگار و از سلسله مشاهیر ایران، موجب تألم و تأثر خاطر شد. حیات پربرکت این فرزند اصیل ایرانی سراسر افتخار، پویش و کاوش در سپهر خیال‌انگیز دانش و ادب بوده است.

وزیر امور خارجه در پیام خود با تأکید بر اینکه میراث پروفسور فضل‌الله رضا معرف کارنامه مفاخر ایرانی است، اظهار کرد: از حضور درخشان در یونسکو به عنوان سفیر ایران و استادی دانشگاه‌ها و مجامع علمی شناخته شده جهان گرفته تا نظریات علمی ماندگار در حوزه‌های دانش و ادب. این استاد وطن‌پرست و بی‌بدیل علاوه بر صعود به قله‌های دانش متخلق به اخلاق و صفات نیک بود و فقدان ایشان برای جامعه ایرانی و مراکز علمی خسران بزرگی است. در ادامه این پیام آمده است: درگذشت زنده یاد پروفسور رضا را به خانواده، دوستان، استادان، دانشجویان و عموم مردم ایران تسلیت عرض می‌کنم و برای آن استاد ارجمند شادی روح و علو درجات از خداوند متعال مسألت می‌نمایم.

پیام‌ تسلیت وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

دکتر منصور غلامی هم در پیامی با تاکید بر اینکه پروفسور رضا دانشمند نام‌آور ایرانی نقش موثری در عرصه علم و فناوری جهانی ایفا کرد، این دانشمند را از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات در جهان دانست.

در بخشی از این پیام آمده است: درگذشت اندوهبار پروفسور فضل‌الله رضا، دانشمند نام‌آور ایرانی، ریاضی‌دان و استاد حوزه مهندسی برق کشورمان که با تلاش‌های گسترده علمی خود توانست سال‌ها در عرصه علم و فناوری جهانی به نقش‌آفرینی بپردازد و از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات در جهان شود، موجب تألم و تأثر اینجانب گردید.

دکتر داوری اردکانی: پروفسور رضا جزو نوادر زمان خود بود‌

دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم و عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا در یادداشتی درگذشت پروفسور رضا را تسلیت گفت و ایشان را جزو نوابغ زمان خود دانست. متن یادداشت داوری اردکانی به این شرح است:‌

درگذشت استاد بزرگ و دانشمند و ادیب نجیب، آقای پروفسور فضل‌الله رضا، ضایعه‌ای است که به آسانی تدارکش آسان نیست زیرا پروفسوررضا واجد صفاتی بود که جز در وجود نوادر جمع نمی‌شود. او که بیشتر عمر طولانی و پربرکت خود را در خارج از ایران گذراند، درد غربت را با رجوع به شعر و ادب و انس با زبان فارسی درمان می‌کرد. وقتی که با شهرت علمی‌اش به وطن بازگشت و رئیس دانشگاه صنعتی شد و سپس به ریاست دانشگاه تهران رسید، در میان استادان هم کم و بیش این نگرانی وجود داشت که ایشان با محیط و شرایط مدیریت در ایران آشنا نباشد و چه بسا بخواهد به همان شیوه‌ای عمل کند که در اداره دانشگاه‌های اروپا و امریکا معمول است ولی چون با روح ایران آشنا بود، دیدیم که خردمندانه عمل کرد. یکی از کارهای مهمش که کمتر به اهمیت آن پی بردند و احیاناً در آن چون و چراها کردند، اعطای درجه دانشگاهی به مدرسان و دانشگاهیان نامداری بود که بر حسب مقررات اداری، شرایط رسمی احراز مقام دانشیاری و استادی نداشتند. پروفسور رضا احترام دانش و ملاک دانشمندی را بر رعایت مقررات و رسوم اداری ترجیح داد و به بزرگانی چون محمدتقی دانش پژوه، احمد فردید، محمدابراهیم باستانی پاریزی و ایرج افشار و... درجه استادی و دانشیاری داد و راستی چه بد بود که بگویند دانشگاه تهران چنین کسانی را از رسیدن به مقام دانشگاهی بازداشته است. دانشمندی که با فرهنگ و ادب انس داشت، قدر دانشمندان و صاحبنظران را نیز خوب دانست. کاش امثال او در میان ما فراوان بودند.‌

از خوشوقتی‌های من یکی این است که وقتی فرصت مطالعاتی‌ام را در پاریس می‌گذراندم و ایشان سفیر ایران در یونسکو بود توفیق ملاقاتی دست داد. اولین جمله‌ای که به من گفت این بود که «شاعران در زمانه عسرت» را خوانده‌ام. من غرق حیرت شدم که چگونه رئیس دانشگاه تهران فرصت کرده است نوشته یک دانشگاهی بالنسبه جوان و گمنام و موجزنویس را که در طی یک سال بیش از صد نسخه از کتابش به فروش نرسیده بود بخواند. پروفسور رضا دانشمندی جامع و کتابخوان و کتاب‌خوانده بود و نه فقط در مهندسی بلکه در ادب و فرهنگ ید طولایی داشت.‌

خدایش رحمت کند که وجودش غنیمتی بود و نظیرش را در طی هفتاد هشتاد سالی که به کار علم و ادب مشغول بود کمتر دیده‌ایم و می‌شناسیم.