بزرگداشت استاد ضیاء موحد استاد فلسفه، منطق و شاعر

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا به نقل از  دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی، بزرگ‌داشت مقام علمی استاد دکتر ضیاء موحد استاد فلسفه، منطق و شاعر ۲۰ آبان ماه توسط خانه اندیشمندان علوم‌انسانی با همکاری دبیرخانه جشنواره بین‌المللی فارابی و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

در این مراسم غلامرضا اعوانی استاد فلسفه گفت: استاد موحد در منطق کار کارستانی کرده، کارهای دیگر ایشان جای خود دارد. او نوآوری‌های مسلمانان را در علم منطق با دقت بسیار زیاد و ابزار منطق جدید و تسلطی که به فلسفه جدید داشت، مورد تحلیل قرار داد. معمولاً می‌گویند که مسلمانان تکرار ارسطو هستند وی درباره کتابی که درباره منطق ابن‌سینا نوشته‌اند نوآوری‌های ابن‌سینا را آورده‌ و همچنین در منطق سهروردی بسیار کارکرده‌اند به‌هرحال مطالعات ایشان ذوجنبتین است.

وی یادآور شد: کار جهان منطق است و منطق اساس قانون است، علوم بدون منطق چیزی نیست؛ بنابراین تمدن اسلامی وقتی شکوه و عظمت داشته که منطق هم در آن در سطح بالا بوده است. ما افرادی که هم شاعر، هم ادیب و هم منطق‌دان باشند، کم داریم. ایشان این دو ضد را باهم جمع کرده است.

حسین معصومی همدانی، عضو مؤسسه حکمت و فلسفه، در این نشست بیان کرد: آشنایی من با دکتر موحد، چهل ساله شده است. وقتی ایشان از انگلیس برگشتند و اولین کلاس منطق را در مرکز نشر دانشگاهی تشکیل دادند، هنوز یا ایام تعطیلی دانشگاه‌ها بود و یا اینکه ایشان هنوز به دانشگاه برنگشته بودند و از آن به بعد ارتباطمان به طور دائم برقرار بوده است و در مدت چند سال نیز افتخار همکاری با ایشان در مؤسسه حکمت و فلسفه را داشته‌ام.

وی در ادامه افزود: اینکه ایشان شخص نادری است، اغراق نیست و به هر حال در دوره‌ای هستیم که ارتباط ما با فرهنگ قبل از خود، بسیار متزلزل می‌شود و از آن طرف نیز فرهنگ جدید را جدی نمی‌گیریم و نتیجه‌اش را مشاهده می‌کنید. به ویژه خسارت‌هایی که این وضع در علوم انسانی به بار آورده از همه‌جا بی‌شمارتر است. ایشان درس فیزیک خواندند و بعداً در فلسفه ادامه دادند و به غیر از این، در فرهنگ و علم سنتی هم به طور رسمی و غیررسمی آموزش دیدند و در تمام مدتی که ایشان را می‌شناسم ارتباطشان با این دو جهت قطع نشده است.

این عضو هیئت علمی مؤسسه حکمت و فلسفه تصریح کرد: چیزی که در مورد آقای موحد آموزنده است، اینکه ایشان همه این جهات را به یک اندازه جدی می‌گیرند و این جهات در وجود ایشان باهم جمع شده است. ایشان شاعر و منطق‌دان است، ولی خیلی‌ها فکر می‌کنند که وقتی کسی کار دقیقی مانند کار منطقی می‌کند، اگر به شعر روی می‌آورد برای گریز از آن دقتی است که کار منطقی طلب می‌کند. خود بنده این را در دانشجویان رشته‌های فنی دیده‌ام که وقتی به ادبیات علاقه‌مند می‌شوند به یک نوع از آن علاقه‌مند می‌شوند که کاملاً تخیلشان را بی‌قیدوبند آزاد بگذارد و به نظرشان مقابل چیزی باشد که سر کلاس درس فنی می‌بینند.

وی در ادامه افزود: دکتر موحد همان دقتی که در منطق دارد، در شعر نیز دارد و شعر ایشان شعری نیست که فقط برای سرگرمی و یا به عنوان کار فرعی باشد. همچنان که در میان ریاضی‌دانان معاصر افرادی بوده‌اند که شعر هم می‌گفتند، اما شعر ایشان کار ایام فراغت نیست و وقتی آدم به پشت سر نگاه می‌کند، از اولین دفتر ایشان تا دفتر «بعد از سکوت»، یک کوشش بسیار سنگین را برای رسیدن به یک نوع خلوص در شعر می‌بیند که این خلوص خیلی ریاضت می‌خواهد. به این معنا که در کار هنر خیلی چیزهای فریبنده‌ای وجود دارد که آدم می‌تواند به دام آن‌ها بیفتد.

معصومی همدانی بیان کرد: اگر ایشان در مورد سعدی تحقیق می‌کند، کار ایشان در مورد سعدی را از دید یک شاعر امروزی در جای‌جای این کتاب می‌توان دید که چطور دکتر موحد به نوعی از طریق تجلی شعر سعدی و از طریق تحقیق در شعر او، برای فهم و فهماندن خصوصیات ویژه شعر سعدی تلاش می‌کند.

وی در ادامه تصریح کرد: نوشته‌های دیگر ایشان که در مورد شعر فارسی و یا فلسفه و منطق است نیز، همه از یک نوع درگیری تمام‌عیار خبر می‌دهد و این خصوصیتی است که در محیط ما بسیار کمیاب شده است. دکتر موحد اهل آن نیست که به نظریه‌های عجیبی که هر روز مد می‌شوند و خیلی‌ها به اصطلاح آویزان آن نظریات می‌شوند، متوسل شود. همچنین ایشان وقتی کاری را شروع می‌کنند، تمامِ وقتشان روی همان کار می‌‌گذارد و تا آن را پایان ندهند، آسوده نمی‌شوند و همیشه هم ایشان را در حال کار کردن دیده‌ام.

دکتر شهرام پازوکی مدیر گروه ادیان و عرفان موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه دیگر سخنران این آئین با بیان چگونگی آشنایی‌شان با دکتر موحد گفت: دکتر موحد در سال ۱۳۶۴ به انجمن فلسفه آمدند و با ایشان همکار شدم. مدتی گذشت تا اینکه با او مأنوس شدم و دیدم که این منطق‌دان ما برخلاف رشته‌اش اهل شعر و شاعری و بسیار با ذوق و شوخ طبع است و در دل و جان و نه ظاهر و عیان اهل دین است.

پازوکی یادآور شد: اکنون که ۳۴ سال از آن زمان گذشته است جنبه‌های بیشتری از وجودش برایم روشن شده است و بیشتر او را شاعر می‌بینم، البته نه به معنای ادیب، بلکه به معنای اینکه ایشان اهل تفکر شاعرانه است.

وی با بیان اینکه اما ارتباط میان موحد شاعر و موحد منطق‌دان چیست؟ گفت: گادامر در کتاب معروفش حقیقت و روش می‌گوید چگونه با کانت هرگونه دلالت و معرفتی برای ذوق انکار می‌شود؟  در کانت بیشتر بر احساس تمرکز می‌شود. وقتی در تفکر مدرن هنر به طور کلی و به طور خاص شعر به صرف امر احساسی و معرفت به صرف معرفت عقلی تقلیل می‌یابد، این دو از هم جدا می‌شود. این جدایی این پرسش را ایجاد می‌کند که چه نسبتی میان هنر و معرفت هست؟ ما در قدمایمان تفکر شاعرانه‌ای داریم که عین حکمت و معرفت است.

وی افزود:‌ در کتاب «شعر و شناخت» سعی کرده است که این نسبت را بدست بیاورد، اما به نظرم نتوانسته نسبتی بین شعر و منطق بوجود بیاورد و اصلاً این امکان وجود ندارد. به همین دلیل شعر دکتر موحد ربطی به منطق‌دانی ایشان ندارد.

 در ادامه دکتر اسدالله فلاحی نویسنده کتاب «منطق تطبیقی» و برگزیده دهمین جشنواره بین‌المللی فارابی درباره نقش ضیاء موحد در زمینه منطق تطبیقی سخنانی ارائه کرد و گفت: دکتر موحد پنج کتاب درباره منطق دارند دو مورد این کتاب‌ها آموزشی و دو مورد دیگر آنها پژوهش‌های ایشان درباره منطق تطبیقی است کتاب دیگر هم که واژه نامه ایشان درباره منطق است. در ادامه به جایگاه دکتر موحد در موضوع «منطق تطبیقی» و توضیح آثار و مقالات ایشان پرداخت.

دکتر غلامرضا ذکیانی رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه نیز در این مراسم با اشاره به اینکه کتاب منطقی که دکتر موحد در سال ۶۸ نوشته‌اند اصلاً جریان منطق جدید را در کشور ما ایجاد کرد گفت: چرا که قبل از این کتاب هیچ وقت منطق جدید وارد دانشگاه ما نشده بود. نکته دیگر اینکه وقتی با منطق جدید آشنا شدیم با این زمینه، آشنایی‌مان با منطق سنتی خودمان عمیق‌تر شد، از این بابت بسیار باید از دکتر موحد سپاسگزار باشیم.

وی از مسئولان خانه اندیشمندان علوم انسانی و جشنواره بین‌المللی فارابی که این برنامه را تدارک دیده‌اند سپاسگزاری کرد.

 سپس دکتر ضیاء موحد با ایراد سخنانی کوتاه، ضمن اشاره به سخنرانی‌های انجام شده از سخنرانان محترم و برگزار کنندگان مراسم سپاسگزاری کرد.

در پایان این مراسم از سوی دبیرخانه جشنواره بین‌المللی فارابی نیز لوح تقدیر و هدیه‌ای توسط دکتر حسین میرزایی رئیس دبیرخانه این جشنواره به رسم قدردانی از فعالیت‌های علمی استاد موحد به ایشان اهدا شد.

 گفتنی است از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی و موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه نیز هدایای به ایشان اهدا شد.