معاون رئیس جمهور: تجلیل از استاد حائری، پاسداشت زندگی عقلانی است

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا به نقل از روزنامه اطلاعات، بزرگداشت بیستمین سال درگذشت فقیه عالیقدر و فیلسوف برجسته، دکتر مهدی حائری یزدی با حضور جمعی از فیلسوفان و چهره‌های برجسته دانشگاهی درمحل دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار شد.

دکتر باقری، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران در سخنانی با اشاره به تأثیرگذاری عمیق بسیاری از استادان این دانشکده در دوره‌هایی از تاریخ گفت: من به جرأت می‌گویم که دانشکده ما نقش خود را در راه توسعه علم و نشر معارف اسلامی ایفاء کرده است و جزو با افتخارترین دانشکده‌های دانشگاه تهران است.

وی افزود: من از عالمانی مانند سید محمد مشکات، مرحوم حسین علی راشد، سید محمد کاظم عصار، مرحوم بدیع‌الزمان فروزانفر و محمد تقی دانش‌پژوه یاد می‌کنم که از برجسته‌ترین استادان این دانشکده بودند و امروز هم ما از استادان بی‌نظیری بهره‌مند هستیم.

معاون اقتصادی رئیس جمهوری گفت: تجلیل شخصیت‌های مانند استاد حکیم حائری یزدی، به واقع تجلیل از علم، حکمت و زندگی عقلانی است؛ چیزی که امروزه جامعه ما بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز دارد.

***

آیت‌الله دکتر سید مصطفی محقق داماد فیلسوف شهیر نیز پس از پخش کلیپی از زنده یاد دکتر حائری یزدی با ذکر دو بیت از اشعار دکتر شفیعی کدکنی گفت: به نظر من دکتر حائری یزدی از جهاتی در زمانه ما کم‌نظیر و بلکه بی‌نظیر بود و آن این که ایشان موفق شدند دوره حکمت را بنویسند و دوره فلسفه اسلامی را هم تقریباً تکمیل کنند.

وی افزود: ایشان در سیاست مدن، کتاب حکمت و حکومت را تدوین کردند و این کتاب یک نکته دارد و من فقط به آن اشاره می‌کنم. پیش از میلاد مسیح افلاطون سیاست مدن را در یک نکته یعنی «حکیم شاهی» تدوین کرد و آن این‌که از شرایط حاکم آن است که باید حکیم باشد، یعنی شرط اول حاکم، حکیم بودن است.

این استاد دانشگاه ادامه داد ما باید فکر کنیم که حکومت را به که بسپاریم.

حاکمیت حق کیست؟ افلاطون اصرار داشت که شرط لازم و حتی کافی برای حاکم این است که حکیم باشد، این فکر در دامنه اسلام هم وارد شد و اکثر متفکران اسلامی درباره شرایط حاکم بحث کرده‌اند، اما مرحوم حائری یزدی در کتاب خود طرحی نو در انداخت و گفت ما باید درباره نحوه اداره کشور و چگونگی حکومت سخن بگوییم.

او گفت: آنچه که برای اداره کشور لازم است حکمت است.

آیت‌الله محقق داماد تأکید کرد: اداره کشور باید بر پایه تعقل و خردمندی باشد. این پیام کتاب دکتر حائری یزدی بود که متأسفانه امروز در میان نسل جوان غایب است.

وی با انتقاد از دانشگاه تهران که هرگز جلسه‌ای برای بزرگداشت حائری یزدی نگرفت، گفت: ای کاش کاری انجام می‌شد تا توده مردم به سمت ارزش‌ورزی دانش و حکمت بروند و من متأسفانه به عنوان یک طلبه کوچک اقرار می‌کنم که ما موفق به این امر نشده‌ایم.

***

دکتر غلامرضا اعوانی فیلسوف هم در ادامه با اشاره به این‌که کتاب‌های مرحوم حائری یزدی دارای چنان ابعاد اخلاقی است که پرداختن به آن فلسفه را دگرگون کرد گفت: من در سال‌های 45 و 46 افتخار شاگردی ایشان را داشتم. ما فلسفه را به عنوان یک علم دقیق مانند علم ریاضی از ایشان آموختیم.

وی ادامه داد: ایشان مسائل دقیق اسلامی را با دقت و وضوح علم ریاضی مطرح می‌کرد. تواضع علمی ایشان مثال‌زدنی است و تا آخرین لحظه عمر از آموختن امتناع نداشت. مرحوم حائری یزدی با این‌که درجه اجتهاد داشت وقتی به عنوان نماینده آیت‌الله العظمی بروجردی به غرب رفت با این‌که اینجا استاد فلسفه بود اما در آمریکا در مقطع لیسانس فلسفه غرب ثبت‌نام کرد.

***

دکتر فتح‌الله مجتبایی هم در سخنانی گفت: من اولین باری که مرحوم حائری یزدی را ملاقات کردم اواخر سال‌های 39 یا 40 بود. من اولین بار ایشان را در دانشکده الهیات دیدم در حالی که مرحوم فروزانفر خیلی به ایشان توجه داشت.

وی ادامه داد: من بعداً در پاکستان فردی آمریکایی را ملاقات کردم که بدنبال جانشینی برای استاد حائری یزدی برای تدریس در دانشگاه هاروارد بود و من به او گفتم هرگز کسی را به جامعیت ایشان نمی‌یابد.

وی با بیان این‌که مرحوم حائری یزدی، ورق مطالعات اسلامی را در دانشگاه‌ هاروارد و برخی از دانشگاه‌های آمریکا تغییر داد گفت: ایشان دید جامعه دانشگاهی هاروارد را نسبت به فلسفه اسلامی به کلی تغییر داد و یک شخصیت علمی و اخلاقی برجسته بود که هرگز در فکر مقام، ثروت و شهرت نبود، به غرب رفت تا فلسفه غرب و شرق را با هم آشتی دهد.

***

دکتر نهاوندیان هم گفت: تجلیل از شخصیت‌هایی مانند دکتر حائری یزدی، تجلیل از علم، حکمت و عقلانیت است؛ چیزی که جامعه ما بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز دارد.

وی ادامه داد: مرحوم حائری یزدی را فقط در آنچه که می‌آموخت نمی‌شود خلاصه کرد. او آنچه بود که زندگی می‌کرد، ایشان با زندگی خود حریت در اندیشه و سلوک اخلاقی را آموخت، او عامل به حکمت بود، وقتی برای انجام تبلیغ دینی به غرب رفت، تصمیم گرفت که با بالاترین افق فکری اندیشمندان آنجا آشنا شود و به همین دلیل فلسفه غرب را ابتدا در آنجا فرا گرفت.

همچنین دکتر حائری یزدی در مناسبات اجتماعی رویکرد جذب حداکثری را در پیش گرفت و همه آدم‌ها از هر حزب و گرایشی با ایشان احساس راحتی می‌کردند. او در عین عشق عمیق دینی، بیان مستدل عقلی داشت.

نهاوندیان تأکید کرد: بزرگترین ظلم به دین است که کسانی دینداری را بهانه عقل‌گریزی قرار دهند در حالی که حائری به ما آموخت دینداری نتیجه خردورزی است. دکتر مهدی محقق هم در سخنانی با اشاره به سابقه تدریس خود در دانشگاه مک ‌گیل کانادا و دیدار با دکتر حائری یزدی در آنجا گفت: دکتر حائری یزدی به تمام معنا دوستدار علم بود. ایشان در فلسفه تطبیقی صاحب نظر بود و کتاب علم حضوری ایشان که به زبان انگلیسی نوشت، بسیار مورد توجه قرار گرفت.

***

دکتر نجفقلی حبیبی هم با اشاره به دوستی حائری یزدی با امام خمینی(ره) در سخنانی گفت: پس از انقلاب امام از ایشان درخواست کرده بود که در امور اجرایی کمک کند اما دکتر حائری یزدی هرگز مسؤولیتی نگرفت چون معتقد بود پیش از انقلاب درس خوانده‌ است و درس داده‌ است و حالا درست نیست پستی را در اختیار بگیرد.

دکتر محمدرضا حائری یزدی فرزند مرحوم حائری یزدی هم در سخنانی ضمن تشکر از کسانی که در اشاعه آثار پدرشان نقش داشتند، گفت: در بیست سالی که از ارتحال پدرم می‌گذرد شاهد هجمه‌هایی بوده‌ایم و من متأسفم که به راحتی سرمایه‌های ملی خود را مورد هجمه قرار می‌دهیم، پدر به تمام معنا فردی آزاد اندیش بود که متأسفانه اهانت‌های زیادی به ایشان شد. دکتر محمود نیلی احمد آبادی، رئیس دانشگاه تهران هم به عنوان سخنران نهایی گفت: دکتر حائری یزدی الگویی بسیار ارزشمند برای جوانان ما است. دانشگاه تهران معتقد است که علاوه بر جنبه‌های علمی باید به لحاظ جنبه‌های فکری و اعتقادی چنین الگوهای ارزشمندی داشته باشد.

وی با بیان وظایف دانشگاه در ابعاد آموزشی و پژوهشی و مسؤولیت اجتماعی گفت: عملکرد دانشگاه ناشی از عملکرد استادان آن است و باید دید هر استادی چگونه اثر بخشی خود را به جامعه نشان داده است. مرحوم دکتر حائری یزدی از جمله افرادی است که پیشرو بودن افکار او در شکل‌گیری شخصیت دانشجویان ایشان بسیار مؤثر بود. وی ادامه داد: دانشگاه‌ها در محدوده جغرافیایی محدود نمی‌‌شوند و باید وجهه بین‌المللی پیدا کنند؛ از این جنبه هم مرحوم حائری یزدی شخصیت بین‌المللی است حتی با شاخص‌های امروز در جنبه‌های علوم اجتماعی و انسانی بسیار موثر بوده و از زمانه خود فراتر رفته است.

***

در پایان از تنی چند کسانی که آثار و تحقیقاتی درباره دکتر مهدی حائری یزدی پدید آورده‌اند تجلیل شد از جمله خانم دکتر شهین اعوانی، ‌دکتر سعید رضوی فقیه، ابوالفضل رضوی، دکتر یوسف ثانی، دکتر عبدالله‌ نصری و سید مسعود رضوی نویسنده روزنامه اطلاعات.

گفتنی است مهدی حائری یزدی در سال ۱۳۰۲ در شهر قم دیده به جهان گشود و در سال ۱۳۷۸ چشم از جهان فرو بست و پس از بیست سال برای نخستین بار نکوداشت او برگزار شد.

او فقیه و فیلسوف شیعه ایرانی، استاد حوزه علمیه قم، دانشگاه تهران و دانشگاه‌های کانادا و آمریکا، نماینده آیت‌الله بروجردی در آمریکا و  نخستین سفیر ایران در آمریکا پس از انقلاب اسلامی بود که در دوران وزارت خارجه کریم سنجابی و با نظر حضرت امام خمینی(ره) به این مقام منصوب شد.

مهدی حائری‌یزدی علاقه وافر به مباحث تطبیقی بین فلسفه اسلامی و فلسفه غرب داشته و با امتیازدهی بیشتر به برخی مباحث فلسفه اسلامی، تلاش کرده برخی معضلات معرفت‌شناختی یا وجودی فلسفه متعارف را حل کند. نقطه شروع این متفکر خردمند از مباحث فلسفه اسلامی قسمت «هستی‌شناسی» آن است که به‌زعم او از مشخصات بی‌همتای فلسفه اسلامی است که با آن قوت و شدت و دقت در نوع غربی مفقود بوده است. بنابراین حائری معتقد است که هستی‌شناسی خاص فلسفه اسلامی قادر خواهد بود بسیاری از معماهای منطقی یا عرفانی و فلسفی را بگشاید و فلسفه را به امری ساری و جاری حتی در مباحث گرانمایه شناختی و وجودی از جمله توجیه کثرت در وجود منبسط و نیز علقه‌های عرفانی همچون فنای فی‌الله و وحدت نهایی وجود تبدیل کند.

نظریه مهم حائری در این موضوع نظریه «هرم هستی» یا به عبارتی هستی‌شناسی توحیدی است که در آن منطق قدیم و جدید با فلسفه متعارف از اسلامی تا کلاسیک غربی و فلسفه تحلیلی معاصر با هم پیوند یافته و یک نظریه ابتکاری را خلق کرده است.