ترکیب عقل و عشق، جهان را به صلح می‌خواند

 

 

 

نشست "عشق و محبت از دیدگاه عارفان مسلمان" با تأکید بر آرای بوعلی‌سینا، عین‌القضات، باباطاهر، انصاری همدانی و امام خمینی، روز سه‌شنبه ۱۴ اسفندماه ۱۳۹۷ در سالن سرو دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی‌سینا برپا شد.

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا در برگزاری این نشست بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا، گروه الهیات دانشگاه بوعلی‌سینا، انجمن علمی عرفان اسلامی ایران و اداره کل آموزش و پرورش همدان مشارکت داشتند.

 

دکتر فاطمه طباطبائی: با ترکیب عقل و عشق انسان به ملکوت می‌رسد
دکتر فاطمه طباطبایی مدرس عرفان اسلامی در دانشگاه های کشور در سخنرانی خود با موضوع "عشق و محبت از دیدگاه امام خمینی (ره)" با کلامی بلیغ و شیوا رابطه عشق و عقل را از دیدگاه امام خمینی(ره) تشریح کرد و گفت: اگر کسی خواهان عشق است درونش را باید پاک و پیراسته کند و تنها در این صورت می تواند مجذوب عالم غیب شده و حقیقت را ببیند.

 

دکتر طباطبایی گفت: در اندیشه امام عقل و عشق به تنهایی قادر نیست انسان را به ملکوت برساند و به طور حتم باید پیوندی میان این دو برقرار شده تا سرسپردگی و ایمان حاصل شود.

 

این استاد دانشگاه از امام خمینی(ره) به عنوان یک عارف به تمام معنا یاد کرد که توجه ویژه ای به سلوک الی الله داشت و عشق را اساس عرفان می دانست.

 

وی افزود: هر یک از موجودات مبدأ و معادی دارند اگرچه مبدأ کل هویت الهی است اما چون ذات مقدس به موجودات تجلی ندارد به اسماء ذاتی متصف نمی‌شوند و هیچ موجودی با آنها وجودیت ندارد. انسانها چون انسان هستند و دارای عقل و فطرت‌اند از تمام نعمت‌ها برخوردارند.

 

وی با اشاره به سخن امام خمینی(ره) مبنی بر آنکه «انسانهایی که از محبت الهی برخوردارند و قلبشان از نور معارف مفتوع است همیشه باهم، دل خوشند.» گفت: این افراد عشق‌شان به مردم خدایی است، دیگران برای آنها نردبان صعود نیستند و به تمام موجودات عشق می‌ورزند چراکه همه‌ را آفریده‌ خالق توانای خود می‌دانند.

 

طباطبایی با تأکید بر اینکه نسخه پیشنهادی امام خمینی(ره) برای شناخت غایت خود این است که به رنگ خدا دربیاییم و قلب را به عشق متصف کنیم، گفت: محبت و عشق در عرفان اساس کار هستند، شعله‌ای که از هر گونه زشتی مبراست و موجب درخشندگی اوصاف درونی انسان می‌شود و همه ناخالصی‌ها را از بین می‌برد و انسان را طاهر می‌کند تا با مبدأ نور مرتبط شود.

 

وی با اشاره به سخن امام خمینی(ره) که می‌فرمایند «انسان مفطور عشق است و هر انسانی بالفطره خداجوست و عاشق خداست، عشقی که اگر شکوفا شود انسان را با خدای خود هم‌سو می‌کند، اظهار کرد: آنچه که موجب اتصال انسان و خدا می‌شود عشق فطری است که خدا در وجود انسان گذاشته است چراکه او را دوست دارد و می‌آفریند تا با او صحبت کند، انسانها برای هم‌صحبتی با خدا آفریده می‌شوند.

 

فاطمه طباطبایی اظهار کرد: نور عقل و نار عشق باید به یک معنا بررسی شود، هر موجودی آخر و غایتی دارد، غایت انسان طبق فرمایش امام خمینی (ره) ساحت الوهیت است. ما از بی کران آمدیم و به ساحت الوهیت برمی‌گردیم بنابراین معرفت این مسیر ویژه‌ انسان است.

 

این استاد دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: عقل و عشق اگر با یکدیگر توام و ترکیب باشند جهان را به صلح، محبت و نیکی فرا می‌خواند و گرنه به تفرقه، خودشیفتگی، مادی گرایی و سلطه گری می انجامد.

دکتر قاسم کاکائی: تفسیر انصاری همدانی از حافظ بی‌نظیر است
حجت‌الاسلام‌والمسلمین قاسم کاکایی استاد فلسفه دانشگاه شیراز و عرفان‌پژوه ایرانی و رییس انجمن عرفان اسلامی کشور در سخنرانی خود با موضوع "عشق و محبت از دیدگاه آیت‌الله انصاری همدانی" به معنی علم عرفان و راه های درک و فهم این علم پرداخت و گفت: علومی همچون ریاضیات و فلسفه اصطلاحاتی دارد که اگر نیاموخته باشی درک این علوم بسیار مشکل و حتی غیر ممکن است اما در عرفان اگر اصطلاحات و واژه های خاص را یاد نگرفته و تنها عرفان را تجربه کرده باشی هم این علم برایت قابل فهم است.

 

حجت الاسلام دکتر قاسم کاکایی خاطرنشان کرد: آیت الله انصاری همدانی بی آنکه در هیچ دانشگاه و مکتبی این اصطلاحات را بیاموزد و یا به فرهنگ معینی دسترسی داشته باشد تفاسیری از اشعار حافظ دارد که نادر و بی بدیل است.

 

وی به اشعار جانسوز باباطاهر نیز اشاره کرد و گفت: اشعار این عارف برجسته معنی آیات الهی و بسیار روشنگر و نشان دهنده معرفت و عشقی خدایی است که در وجودش نفوذ کرده بود.

 

دکتر کاکایی باباطاهر را عارف و عالمی بزرگ دانست و گفت: آنچنان که شایسته بود باباطاهر شناخته نشده و بیشتر او را با دوبیتی هایش می شناسند اما کتاب «کلمات قصار» باباطاهر فوق العاده و بی نظیر است که علمای بزرگی برآن شرح های مختلفی نوشته اند.

 

رییس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز همدلی را زبان مشترک عرفا دانست و گفت: زبان عرفان، زبان عشق و تأثیرگذار بر انسان است. به فرموده مولانا عشق را نه با زبان لفظی بلکه با زبان همدلی باید شنید و فهمید.

 

کاکایی با اشاره به اینکه تمام علوم موجب حجاب می‌‌شوند اما زبان عشق وصل‌کننده است، بیان کرد: معرفت و محبت از هم جدا نیستند معرفت به جمیل علی‌الاطلاق باعث حب و عشق اوست.

 

وی با تأکید بر اینکه عشق خودخواهی را می‌کشد و قلب را نرم می‌کند، گفت: پیامبر اسلام(ص) نیز با رحمت الهی نرم شدند، عشق خودخواهی‌ها را می‌سوزاند، تمام مشکلات از غرور و خودخواهی نشئت می‌گیرد، عشق چاک خوردن وجود آدمی از خودپرستی است.

 

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه آیت الله انصاری همدانی در ۲۴ سالگی به درجه اجتهاد رسیده بود، به جوانان توصیه کرد زندگی عرفا را مطالعه کرده و به ویژه با توحید و خداشناسی آیت الله انصاری همدانی بیشتر آشنا شوند.

 

کاکایی اظهار کرد: آیت‌الله نجابت به نقل از زمانی که در نجف خدمت سیدعلی قاضی بودند می‌گوید روزی از سیدعلی قاضی پرسیدم آیت‌الله انصاری که گفتید توحید و توفیق را مستقیماً از خداوند متعال گرفته است، دیده‌اید؟ که ایشان فرمودند بله روزی قرار بود همدیگر را ملاقات کرده و بحث توحیدی داشته باشیم اما از دور که ایشان را دیدم متوجه شدم با کسی همراه هستند که به مقام توحید نرسیده بود بنابراین با ایشان تماس گرفته و خواستم که جلسه را کنسل کنند.

 

وی افزود: پس از رحلت سیدعلی قاضی، آیت‌الله نجابت از آیت‌الله انصاری پرسیدند که آن روز چه اتفاقی افتاد و ایشان در پاسخ گفت «قلبم، همان لحظه گفت که نروم و بعد از پشیمانی تماس سید قاضی را دریافت کردم».

 

کاکایی خاطرنشان کرد: چیزی که آیت‌الله انصاری را انصاری می‌کند مجتهد بودن و پای در راه عشق گذاشتن است.

 

دکتر منصوری لاریجانی: اساس عالم آفرینش بر عشق و محبت است
دکتر اسماعیل منصوری‌لاریجانی، استاد فلسفه و عرفان دانشگاه امام حسین نیز در این نشست برای "بیان عشق و محبت از دیدگاه اهل بیت(ع)" اظهار کرد: تمام عالم بر اساس محبت است، اساس عالم آفرینش بر عشق و محبت است.

 

وی افزود: انسان که مسئله اعلا آفرینش بوده کانون عشق و محبت است. عشق عبارت است از کشف جمال خداوند در وجود خود، نه تنها عرفا بلکه تمام ما باید به دنبال عشق خدا در وجود خود باشیم.

 

دکتر منصوری با اشاره به اینکه عشق به زیبایی و زیبا دوستی در همه‌ ما انسانها وجود دارد، بیان کرد: چیزی که در این میان مهم است آن است که به زیبایی پایدار برسیم، انسان برای رسیدن به آن خلق شده است.

 

وی با تأکید بر اینکه عشق زوال پذیر، عشق نیست، گفت: بهتر است به جای نقش به‌دنبال نقش‌آفرینی باشیم، باید به دنبال زیبایی پایدار برویم چرا که انسان قبل از اینکه عاشق شود محبوب بوده است.

 

دکتر منصوری در پایان گفت: اگر شما به زیبایی خود برسید قطعا از خود لذت خواهید برد و به زیبایی خویشتن پی می‌برید، همه ما عاشق به دنیا آمده‌ایم، تنها باید آن را کشف کنیم.

 

دکتر مستقیمی: هیچ کشفی تفضیلی بعد از قرآن به اندازه صحیفه فاطمیه وجود ندارد

دکتر مهدیه‌السادات مستقیمی، استاد الهیات از دانشگاه قم، در سخنرانی خود با موضوع "آفاق عرفان در آثار و احوال حضرت فاطمه الزهرا(س)" اظهار کرد: لفظ عشق در قرآن نیامده است تنها لفظ محبت وجود دارد، عشق عین وجود و نوعی کشش وجودی است.

 

وی افزود: که عشق هم مرکب و هم هدف، هم مبدأ است و هم مقصد چراکه با رسیدن به عشق به معشوق هم می‌رسیم.

 

دکتر مستقیمی با اشاره به اینکه افراد بر اساس شخصیت چهار نوع سلوک دارند، بیان کرد: گروه اول سالک سالک هستند افرادی که کاری به چیزی ندارند و ریسک نمی‌کنند، گروه دوم جاذب سالک هستند افرادی که عشق را تجربه می‌کنند اما به هر دلیلی زمانیکه از جاذبه خارج می‌شوند سالک می‌مانند، گروه سوم سالک جاذب افرادی که دائم در سلوک هستند و جاذب می‌شوند.

 

وی افزود: گروه چهارم که جاذب جاذب هستند این گروه به هزار دلیل از جمله محبت و دوستی از ابتدا تا آخر با جذبه هستند به غیر از معصومین کسی جاذب جاذب نیست.

 

دکتر مستقیمی با اشاره به اینکه جاذب‌ترین جاذب‌ها حضرت زهراست و نور محبت ایشان نه تنها به صورت غیر محسوس بلکه به صورت محسوس نیز محراب وجود دیگران را نیز روشن می‌کرد، اظهار کرد: از پیامبر اکرم(ص) پرسیدند شما که فرزندان دیگری هم دارید پس چرا به زهرای مرضیه اینگونه ویژه توجه می‌کنید؟ ایشان در پاسخ فرمودند «دلیلش اخلاص زهراست».

 

وی افزود: بین محبت و معرفت رابطه‌ عجیبی وجود دارد به معرفت و علم اجمالی اگر انسان عمل کند به محبت الهی خواهد رسید.

 

دکتر مستقیمی در پایان با اشاره به سوره طارق که خداوند در آن به طارق قسم خورده است، گفت: در روایات طارق، زهره است و زهره حضرت زهراست، هیچ کشف تفضیلی بعد از قرآن به اندازه‌ صحیفه فاطمیه وجود ندارد، بنابراین معرفت ایشان به هر اندازه‌ای که باشد با عشق الهی همراه است.

 

دکتر برنا: راه انصاری‌همدانی، جذبه است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی برنا، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تویسرکان، در این نشست اظهار کرد: شاید تمام انسان‌هایی که اندک بهره‌ای از عرفان دارند، به‌دنبال عشق الهی باشند اما وقتی نگاه می‌کنند درمی‌یابند که اینگونه نیست، باید بدانیم این عارفان از چه راهی رفتند که جمال و جلال خداوند متعال قلب‌های آنها را سوزاند و آنچنان شیفته خدا شدند که به این مقام رسیدند.

 

دکتر برنا با اشاره به اینکه امام حسین(ع) در دعای عرفه خود از خدا می‌خواهند تا از همان راهی که اهل عشق به سمت خدا می‌روند او را نیز پیش خود ببرد، اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که عرفان امروز دارد آن است که تمام عارفان با یک دید نگاه شده و همه را باهم جمع می‌کنند در صورتیکه در مابقی زمینه‌های دانش و فلسفه، هر فرد دید جداگانه خود را دارد.

 

وی در ادامه بیان کرد: راه آیت‌الله انصاری، راه جذبه است، جذبه (یکی از مراحل رسیدن به حس درک حق و حقیقت در حالات صوفیانه است) به دو صورت حاصل می‌شود اول کسانی که به دین خدا صادقانه خدمت می‌کنند، دوم کسانی که طهارت نفس دارند و هرگز آلوده به گناه نمی‌شوند.

 

دکتر برنا ‌گفت با اشاره به سخنی از مرحوم آیت‌الله انصاری که گفت: ۵ سال از جمکران و بیابان‌های جمکران استفاده کردم تا حقیقت معرفت بر من روشن شد ادامه داد: گاهی افراد مجذوب سالک هستند همچون آیت‌الله انصاری که ۵ سال طول کشید تا به نتیجه برسند، کسی که می‌خواهد به خدا برسد باید در ابتدا به امام برسد چراکه امام آخرین پرده‌ ارتباط با خداوند متعال است.

 

دکتر واسیلینف: جنون، شرط عشق الهی است

شمس‌الدین الکساندر واسیلینف استاد دانشگاه بوعلی‌سینا نیز در این نشست با موضوع "عرفان اسلامی در مقایسه با عرفان مسیحی" سخنرانی کرد و با اشاره به سخن افلاطون مبنی بر آنکه پایه‌های هستی، محبت و زیبایی است، گفت: جنون شرط عشق الهی است، که خود به معنای خروج از حالت عادی هر انسان است.

 

وی افزود: ما باید بدانیم شرط رسیدن به معشوق رسیدن به جنون و شکستن بت‌های ذهنی است، بت‌هایی که ما را اسیر یک قالب کوچک کرده‌اند.

 

واسیلینف در ادامه با اشاره به اینکه ابن‌عربی نیز در اشعار خود از جنون الهی سخن می‌گوید، گفت: خداوند تمام اعمال انسان را برای خود او می‌داند تا به قرب‌الهی برسد، اما خداوند متعال در حدیث قدسی می‌فرماید روزه برای من است، متعدی و لازم است.

 

وی در ادامه بیان کرد: خداوند متعال یک فاعل محض است، روزه یک روش برای آمیخته شدن با اوست به طوری که دیگر نتوان می را از پیاله تشخیص داد.

 

واسیلینف در پایان خاطرنشان کرد: ابن عربی معتقد بود در تجلیت الهی لحظه به لحظه با چیز جدیدی آشنا می‌شویم، اگر آتش عشق را رها کنیم در حقیقت بازنده ما هستیم چرا که تنها با اوست که به حقیقت زیبایی پی خواهیم برد. باید در لحظه زندگی کرد نه گذشته و نه آینده، چرا که با این کار به توحید ذاتی دست خواهیم یافت

 

دکتر احراری: فرد مؤمن باید درد خلق را بفهمد

دکتر فروغ احراری، عضو شورای راهبردی زنان فرهیخته دانشگاه آزاد اسلامی نیز در سخنرانی خود با موضوع عرفان در زندگی اظهار کرد: سلوک دو جنبه دارد، سالک فائز و سالک خائز؛ در سلوک سقر، زبان، زبان فطرت است.

 

دکتر احراری با تأکید بر اینکه چطور زرتشتیان آتش را مظهر نور و پاکی می‌دانند و همواره سعی در روشن نگاه داشتن آن دارند، گفت: خود کلمه صلاة به معنای برانگیختن است پس ماهم باید در وجود خود آتش عشق الهی را روشن نگاه داریم.

 

عضو شورای راهبردی زنان فرهیخته دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه ایمانی که درد خلق را نداشته باشد، ایمان نیست، اشاره کرد: همین قرآن که هدایت‌کننده است می‌تواند کسانی را نیز گمراه کند، تمام انسان‎ها دارای سلوک هستند، یا سالک الی الله یا سالک الی شیطان، این انسانی که از سوی خدا به این دنیا آمده است تا در تئاتر زندگی صحنه‌ای را بازی کند و بیرون رود، خواه ناخواه دچار خسران می‌شود.

 

وی در ادامه بیان کرد: سلوک الی الله ابزاری دارد مانند ریاضت، خلوت، تمرین، پیروی از امر مرشد، دنبال پیر رفتن و... اما تمام این‌ها کافی نیست، نمونه‌ بارز آن می‌توان به ابلیس اشاره کرد که بعد از رسیدن به مرتبه چهار آسمان تنها بخاطر حسد، به زمین خورد، علاوه بر این‌ها هدایت، شکر و بلا نیز واجب است.

 

دکتر احراری افزود: اگر انسان آفریده نشده بود خداوند متعال شناخته نمی‌‎شد.

 

وی با بیان اینکه بلا نقطه ضعف انسان را نشان می‌دهد، گفت: بلا رکن رکین تمامی مراحل سلوک است به شرطی که از فتنه و مصیبت‌هایی زمینی تمایز داده شود، در پایان بلا، با تمام وجود باید شاکر خداوند باشیم.

 

رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا: همدان کهن‌شهر عرفای جهانی است
رییس دانشگاه بوعلی سینا برپایی نشست تخصصی «عرفان اسلامی از دیدگاه عارفان مسلمان» را از افتخارات این دانشگاه جامع برشمرد و گفت: این دانشگاه سالانه میزبان همایش و گردهمایی های علمی در سطح ملی و بین المللی است که بسیار مورد استقبال قرار می گیرد.

 

دکتر یعقوب محمدی فر اظهار داشت: علوم انسانی در طبقه بندی های کنونی جایگاه ویژه ای یافته و به عنوان یکی از علوم خاص و بنیادی برای توسعه مورد توجه قرار گرفته است.

 

وی همدان را از بعد عرفانی غنی دانست و گفت: این کهن شهر مهد عرفا و علمای بسیاری همچون بوعلی سینا، بابا طاهر و عین القضات است که از مشاهیر جهان به حساب می آیند.

 

رییس دانشگاه بوعلی سینا به کارکردهای عرفان اشاره کرد و گفت: یکی از ادیان پیش از اسلام آیین میترائیسم است که از هفت مرحله تعالی صحبت می کند و از حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد و حتی پیش تر نام مهر و میترائیسم در کتیبه ها و نقش برجسته های برده شده که نشان از زمینه های عرفان و تعالی نفس در ایران زمین دارد.

 

مدیرکل آموزش و پرورش همدان: عشق در اشعار امام خمینی (ره) موج می زند
مدیرکل آموزش و پرورش همدان نیز از امام خمینی(ره) به عنوان عارف دوران معاصر کشور یاد کرد و افزود: فقاهت، فلسفه، اجتهاد، ذوق ادبی و آشنایی به لطایف کلام، آگاهی از سیاست های جهانی، اخلاق آموزنده و سازنده پرتوهایی از شخصیت حضرت امام خمینی(ره) است.

 

دکتر محمد پورداود گفت: اشعار حضرت امام حاوی ۱۴۹ غزل، ۱۱۷ رباعی، سه قصیده، یک ترجیح بند و ۳۱ قطعه اشعار پراکنده که بیشترین سروده های امام در قالب غزل است.

 

وی با بیان اینکه امام در غزلهایش ریاکاری و گسستن از خلق را مردود می داند، اضافه کرد: جوانگرایی، نفی تعلقات دنیایی و زیبایی شناسی در شعر امام موج می زند و علاوه بر ابعاد عرفانی و الهی جنبه های حماسی و غنایی نیز در اشعار امام مشاهده می شود. از همنشینی دلچسب استاد و شاگرد، هرکسی بنابر ظرف درک و ادراکش توشه ای برداشت تا در دنیای هزار رنگ و فریب امروزی چراغ راهی باشد برای نزدیک شدن به آفریدگار مهرو محبت؛ اما شیرین تر آنکه فرزندان همدان با عارفان دلسوخته این کهنه دیار دانایی بیشتر آشنا شدند؛ شاید این هم اندیشی سرآغاز اندیشه و کاوش برای بیشتر دانستن از عارفان ایران زمین باشد.

 

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا مهمانان این نشست با حضور در آرامگاه باباطاهر، بوعلی‌سینا و گنبد علویان نسبت به مقام بلند عارفان شهر همدان ادای احترام کردند.

 

اعضای انجمن علمی عرفان اسلامی ایران همچنین با حضور در دفتر بنیاد بوعلی‌سینا واقع در آرامگاه، با فعالیت‌های علمی و پژوهشی این بنیاد آشنا شدند.

 

در این دیدار مقرر شد دفتر دوم بوعلی‌سیناشناسی، با عنوان "عرفان سینوی" با همکاری بنیاد بوعلی و انجمن عرفان اسلامی و به دبیری دکتر قاسم کاکائی در سال ۹۸ با مقالات پژوهشی جدید، منشر شود.