به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل
بنیاد بوعلی‌سینا به نقل از ایکنا؛ مراسم بزرگداشت آیت‌الله جوادی‌آملی، ۱۷ بهمن‌ماه با حضور جمعی از اندیشمندان
و علاقه‌مندان در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا در
ابتدای این مراسم به قرائت پیام حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، رئیس جمهوری به
این مراسم پرداخت که در بخش‌هایی از این پیام آمده است:
در این همایش گران‌سنگ، سخن از فقیه
برجسته، حکیم متأله و مفسر ژرف‌اندیش قرآن، آیت‌الله‌العظمی عبدالله جوادی است که
با نبوغ علمی و بهره‌گیری از اساتید بزرگ عرصه معرفت، معنویت و دانایی، یعنی امام
راحل و علامه طباطبایی رضوان‌الله علیهما، به جامعیت در علوم عقلی و نقلی اسلامی
رسیده و توانسته با تدریس شش دهه در حوزه علمیه و تربیت شاگردان، نقش مهمی را ایفا
کند. از سوی دیگر با تألیف آثار ارزشمندی چون تفسیر قرآن، مجموعه ارزنده‌ای برای
اندیشه‌ورزان حکمت فراهم آورد. بی‌تردید ژرفایی اندیشه، جامع‌نگری و خضوع کم‌نظیر
و مکارم اخلاقی ایشان، اسوه سالکان علم و عمل و زمینه‌ساز رشد و فرهنگ اسلامی و
ایران است.
ضمن سپاس از برگزارکنندگان، امید دارم با پاسداشت مقام علمی و دینی این بزرگ‌مرد،
نسل جوان ما با خوشه‌چینی از خرمن دانش آن استاد فرهیخته و هم‌ا‌ندیشی اصحاب
اندیشه، بتواند در ارتقای علمی کشور کوشا و پویا باشد تا بتوانیم با شتاب به سمت
افق‌های روشن فردا پیش رویم.
دکتر حسن
بلخاری در ادامه و پس از قرائت این پیام، طی
سخنانی کوتاه بیان کرد: معنای ریشه‌شناسی حکمت، تقوا و عقل در اندیشه اسلامی و
مفهوم معرفت یکی است و هر سه به معنای منع است. حکمت به معنای لگام، عقل به معنای
عقال و تقوا به معنای پرهیز است. لذا اینکه چرا این سه در ریشه اشتراک دارند، مهم
است و از این اشتراک این نتیجه حاصل می‌شود که در جهان ناسوت، اصل بر برائت انسان
نیست، گرچه در جهان ملکوت این اصل وجود دارد، اما در جهان ناسوت این‌طور نیست. بنا
بر آیه «ان الانسان لفی خسر»، در جهان ناسوت، انسان تا پرهیز نکند، به حقیقت حکمت
نمی‌رسد و اگر به حقیقت حکمت رسید، به حقیقت عقلانیت نیز رسیده است.
عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا در ادامه افزود: مراد از عقل نیز عقلی است که
قرآن می‌گوید. خداوند در سوره ملک می‌فرماید که «نَسمَعُ أَو نَعقِلُ ما کُنّا فی
أَصحابِ السَّعیرِ». بنابراین معنا، اگر کسی حکیم باشد، یقیناً عاقل است و هر کسی
که به حقیقت عاقل باشد، متقی نیز هست. بنا بر اشتراک در ریشه، در معنا و شأنیت نیز
این سه به یکدیکر نزدیک هستند. حکیم، یقیناً متقی است و متقی یقیناً عاقل است و هر
کدام از این نباشد، در جان و ذات آن حکمت، تشکیک است و کم هستند انسان‌هایی که
بتوانند به حقیقت حکمت دست یابند.
دکتر حسن بلخاری بیان کرد: بعید است کسی باشد که به حقیقت حکمت برسد و در ترویج
اسلام اندیشه‌ورزی نکند. حکمت، او را به ترویج اسلام گسیل می‌دارد و محال است در
جان چنین کسی گوهر پرهیز نباشد. شهادت می‌دهم که در زیر آسمان، کمتر کسی مانند آیت‌الله
جوادی‌آملی وجود دارد که جامع حکمت و عقل و تقوا باشد.
آیت‌الله جوادی‌آملی یک حکیم متکلم
است
سیدعباس صالحی،
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا، در این مراسم
اظهار کرد: آیت‌الله جوادی، یک حکیم ممتاز است. در تاریخ ۱۴۰۰ ساله خودمان، حکمای متعددی داشته‌ایم
و هر کدام به سهم خود در این اتصال حکمت اسلامی از نسلی به نسل دیگر مؤثر بودند و
امتیازات خود را داشته‌اند، اما در حد فهم خودم، ایشان را در جهاتی به عنوان حکیم
متمایز از دیگران می‌بینم. این به معنای آن نیست که دیگران تمایزاتی نداشتند، اما
اگر بخواهیم از ایشان تصویری ارائه کنیم، باید به نکاتی متوجه باشیم که به آنها
اشاره می‌کنم.
وی در ادامه افزود: نکته نخست این است که ایشان یک حکیم جامع در علوم عقلی، عرفانی
و علوم نقلی است. در تاریخ علمای اسلامی، افرادی را داشته‌ایم که این سه شاخه را
داشته باشند، اما اینکه در سطح عالی داشته باشند و صاحب‌نظر باشند، فراوان نداریم.
کسانی که هم فقاهت آنها برجسته باشد و در کنار آن، فیلسوف برجسته باشند و در عرفان
نیز بشود به آنها به عنوان یک صاحب‌نظر نگاه کرد، کم بوده‌اند.
صالحی بیان کرد: این جامعیت که در پاره‌ای از حکمای ما، مانند حضرت امام(ره) وجود
داشته، یکی از ویژگی‌های ایشان است. ویژگی دوم اینکه آیت‌الله جوادی به عنوان یک
حکیمِ مدرس مطرح است. افرادی داریم که شاگردپرور بودند. آقای جوادی، یک حکیم مدرس
است و از طریق تعیلم شفاهی و مکتوب، صدها شاگرد، بلکه هزاران شاگرد بر خان تدریس
ایشان قرار داشته و دارند و این نیز ویژگی خاصی است که شاید همگان ندارند. البته
برخی عالم برجسته هستند، اما در حوزه تربیت شاگرد، شاگردان کثیری نداشته‌اند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه تصریح کرد: استاد جوادی آملی هم با تدریس ممتد
و هم با مکتوبات فراوان، این ترکیب را دارند که به عنوان یک حکیم برجسته محسوب
شوند. نکته سوم این است که استاد به عنوان یک حکیم اجتماعی مطرح هستند. اینکه فلسفه
از حوزه نظری و انتزاعی به حوزه زندگی عملی و اجتماعی نزدیک‌تر شود، یکی از دغدغه‌های
ایشان بوده و هست و ایشان در آثار متنوعی به بحث حقوق بشر و ... پرداخته است و
همین مسئله نشان از این تعلق است که باید حکمت اسلامی را به حوزه زندگی اجتماعی
نزدیک کنیم و فاصله نظر و عمل را کم کنیم.
رئیس هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا بیان کرد: ویژگی چهارمی که در استاد وجود دارد،
این است که ایشان حکیم متکلم هستند. ما همیشه دو شاخه را داشته‌ایم: متکلمان و
فلاسفه. متکلمان به سؤالات زمانه توجه داشته‌اند و فلاسفه به مباحث بنیادین. استاد
جوادی‌آملی اما حکیم متکلم هستند. یعنی در عین اینکه از یک خاستگاه فلسفی
برخاستند، اما به سؤالات و شبهات زمانه نیز توجه دارند. ایشان گرچه ریشه در نظریات
بنیادین دارند، اما به سؤالات زمانه نیز متوجه هستند. آثار متعددی از ایشان وجود
دارد که می‌توان به نسبت دین و دنیا و انتظار بشر از دین اشاره کرد که این ترکیب
را کاملاً نشان می‌دهد. وجه دیگر شخصیت استاد این است که به عنوان یک حکیم موسوعه‌نگار
مطرح هستند. برخی مانند علامه مجلسی موسوعه‌نگار بودند، یعنی کار دایرةالمعارفی
انجام دادند. آقای جوادی هم تفسیر تسنیم و هم رحیق مختوم را دارند که صرفاً یک اثر
نیست، بلکه دایرةالمعارف است. مثلاً رحیم مختوم دایرةالمعارف علوم عقلی و عرفانی
است.
صالحی در انتهای سخنان خود گفت: این دو، یعنی تک‌نگاری و موسوعه‌نگاری، دو شاخه
است. برخی تک‌نگاری دارند، اما آن فضای جامع‌نگری در آنها چندان به وجود نمی‌آید.
می‌شود به این امتیازات، این را نیز افزود که ایشان حکیم انقلاب هستند. بزرگانی
قبل از انقلاب داشته‌ایم که در حکمت انقلاب اثر داشتند، اما زمانی نداشتند که آن
را استمرار دهند. استاد جوادی، حکیم انقلاب است که مبادی نظری مفقودهای را در حوزه‌های مختلف مطرح کردند.
آیت‌الله جوادی
مدرس، محقق و متواضع است
دکتر
مهدی محقق رئیس فرهنگستان علوم و عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا بیان کرد: آیت‌الله
جوادی از همان شهری برخاستند که مفسر و مورخ بزرگ اسلام، محمدبن جریر طبری برخاسته
است. استادان ایشان، استادان بنده نیز بوده‌اند. آیت‌الله محمدتقی آملی از بزرگان
فقه و اصول در منزل خود تدریس می‌کردند که در چهارراه حسن‌آباد بود و در مسجد مجد
نیز امام جماعت بودند. هم‌درسی‌های ما نیز مرحوم مصطفی مسجدجامعی و همچنین شیخ
محمدحسین شاه‌آبادی، پسر بزرگِ شاه‌آبادی بزرگ بودند که در جوانی مبتلا به سرطان
شدند و از دنیا رفتند.
این استاد برجسته فلسفه در ادامه افزود: استادان ایشان در آن زمان مرحوم محمدتقی
آملی، میرزا ابوالحسن شعرانی و شیخ مهدی الهی‌قمشه‌ای بودند که من نیز افتخار حضور
در درس این بزرگان را داشتم. آیت‌الله‌العظمی جوادی علاوه بر معلومات و اطلاعات
وسیعی که در فلسفه، کلام و تفسیر قرآن دارند و صاحب نظر هستند، در زمینه اخلاق نیز
انسان بزرگی هستند.
دکتر محقق بیان کرد: تفسیر قرآن خود، دریایی است و مفسر باید کتاب‌های لغات،
مشکلات القران، غریب‌القرآن و مسائل ناسخ و منسوخ و ... را بداند که استاد در همه
این زمینه‌ها واقعاً منحصر به فرد هستند. همان‌طور که اشاره شد، گذشته از معلومات،
اخلافی که استاد دارند نیز مهم است. شخصاً تابستان‌ها که در دماوند هستند، افتخار
دارم در مجلس روزهای جمعه ایشان حاضر می‌شوم که ذکری از مصائب امام حسین(ع) می‌شود.
ایشان برای یک طلبه جوان تواضع می‌کنند. یعنی هم مدرس، هم محقق و هم متواضع هستند.
عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا تصریح کرد: مشرب فلسفی ایشان نیز مبتنی بر آثار
ابوعلی سینا و فاربی است که اینها استوانه‌های مکتب مشاء هستند و در آثار سهروردی
نیز که پیشوای اشراق است، ایشان تسلط دارند تا برسد به مکتب حکمت متعالیه که
پیشوایانشان مرحوم میرداماد، ملاصدرا و ملامحسن فیض هستند که در این زمینه نیز
صاحب نظرند. این مکتب یعنی حکمت متعالیه، به وسیله علامه طباطبایی و مرحوم امام
راحل ادامه یافت و این از امتیازات کشور ما است. هیچ کشوری این بزرگان را ندارد و
حتی در برخی از کشورها، فلسفه را حرام می‌دانند.
این استاد برجسته فلسفه در ادامه بیان کرد: محیط ما بسیار باز است که حتی مرحوم
علامه طباطبایی، فیلسوف و در عین حال مفسر قرآن بودند. امام راحل نیز فیلسوف و مدرس
فقه و اصول بودند. در هر حال، این از برکت مکتب ائمه اطهار(ع) است که این مکتب
یعنی حکمت متعالیه به وجود آمد.
رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: ما در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی افتخار داریم که
بزرگداشتی برای آیت الله‌العظمی جوادی‌آملی می‌گیریم. کسی که آثار ایشان را دیده
باشد، می‌بیند که در حکمت متعالیه، حکمت مشاء، حکمت اشراق جامعیت دارند و گذشته از
همه اینها اخلاق لطیف ایشان است که بنده خودم شاهد و ناظر بوده‌ام و خوشحال هستم
که در این مجلس هستم و یادی هم از آیت‌الله محمدتقی آملی آمد. زمانی که آیت‌الله
جوادی و حسن‌زاده شاگرد ایشان بودند، بنده نیز شاگرد ایشان بودم. در هر حال امید
داریم که خداوند عمر طولانی به آیت‌الله جوادی عنایت کند که نه تنها طلاب و
دانشگاهیان، بلکه قاطبه مسلمانان از وجود مبارک ایشان استفاده کنند.
آیت الله
العظمی جوادی آملی صاحب دوگانه‌های به ظاهر متضاد
آیت‌الله
علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: آیت الله العظمی جوادی آملی از جمع
دوگانه های به ظاهر متضاد در سطحی بسیار وسیع برخوردارند و این نکته موجب آن شده
که اکنون شما مفاخر در نکوداشت این بزرگ مرد جمع شوید.
وی با تقدیر از برگزارکنندگان این همایش، گفت: درباره خداوند به عنوان موجود مطلق،
مطلق وجود، کمال مطلق گفته شده آن جا که وجود و هستی به حدی برسد در آنجا همه چیز
جمع خواهد بود.
وی افزود: همه کمالاتی که احیانا در سایر مراتب هستی از هم جدا و اجتناب ناپذیر
است تمام آنها در ساحت کمال مطلق و وجود بی نهایت جمع خواهد بود. هُوَ الْأَوَّلُ
وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِن، با آن همه اوصاف به ظاهر متضاد و ناسازگار
در ساحت کبریای مطلق همه جمع خواهد شد و آن همه شگفتی و شکوه خواهد آفرید این ساحت
کبریای مطلق است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور ادامه داد: این داستان در سایر مراتب وجود و هستی هم
مصداق پیدا می‌کند، در مراتب لازم و دانی هستی این تضادها خیلی رخ می نماید البته
تضادها منشأ حرکت به سمت کمال خواهد بود اما هر چقدر یک وجود در مراتب هستی اوج
بگیرد و به بالاتر پر بکشد خواهید دید که جمع اضداد در آنجا میسر می‌شود و اجتماع
اضداد با شکل بسیار پرشکوهی تجلی می کند.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور افزود: درباره آن انسان کامل که
امیرالمومنین(ع) باشد همه شنیده‌اید که «در تو اضداد جمع شد» این قصه در انسان
کامل قانون است و هر چقدر انسان در مراتب هستی پر بکشد و به قله های بلندتر برسد،
اضداد در او به شکل بسیار باشکوهی خود را جمع و متجلی می کنند.
وی ادامه داد: بنده با این مقدمه عرضم آن است که حضرت استاد آیت الله العظمی جوادی
آملی از جمع دوگانه های به ظاهر متضاد در سطحی بسیار وسیع برخوردارند و این نکته
موجب آن شده که اکنون شما مفاخر در نکوداشت این بزرگ مرد جمع شوید.