برگزاری جلسه اول درس‌گفتار نمط‌ العارفین اشارات در همدان/ نمط‌العارفین نشان‌دهنده درک عارفانه ابن‌سیناست.

وی افزود: بزرگانی چون علامه آملی زمانی که به زیارت ابن‌سینا می‌آید کفش‌هایش را از پا در می‌آورد، حیف نیست که ما از شناخت این شیخ نابغه غافل باشیم؟ آورده شده که علما بر شهدا افضل‌اند شاید به این سبب که حرکات علمی، اجری کمتر از شهادت ندارد و ما که توفیق شهادت نداشته‌ایم باید در سنگر علم و فرهنگ گام‌های موثر برداریم.

آثار بوعلی‌‌سینا خوش قلم و مدون است

ندری ابیانه اظهار کرد: شیخ الرئیس آثار بیشماری دارد که در این مبحث سعی داریم طی چند جلسه یکی از آثار این دانشمند بزرگ را بررسی کنیم، آثار وی در مقایسه با فیلسوفانی همچون فارابی بسیار خوش قلم و مدون بوده و همین سبب ماندگاری آثارش شده است، همچنین ایشان شاگردان بسیار دارد که برخی از آنها شبها پس فراغت از کار به جمع‌آوری و تنظیم آثار بوعلی می‌پرداختند، شاگرد خوب همانند استاد خوب نعمت است.

این استاد دانشگاه بوعلی‌سینا ادامه داد: آخرین اثر علمی ابن‌سینا «اشارات و تنبیهات» است، اثری که جمع همه آثار گذشته ابن‌سیناست، مباحث مختلفی در این اثر وجود دارد، منطق آن از بهترین کتاب‌های منطق است، حتی بعضی از بزرگان ریشه منطق ریاضیات امروز در رایانه  و ازین دست را در منطق ابن‌سینا می‌دانند، در طبیعات نیز سخنان ارزشمندی دارد، او از ماقبل‌الطبیعه سخن می‌گوید.

وی بیان کرد: امام فخر رازی در همه مباحث، منتقدی سرسخت برای ابن‌سینا است، جز در «نمط العارفین» که در این نمط بوعلی مقامات را چنان توضیح داده که هیچ کس جز او به این زیبایی توضیح نداده است، حال علت این همه زیبایی چیست؟ عرفان نظری به معنای شناخت است و عرفان عملی یعنی بایدها و نبایدهایی که ما را در راه شناخت کمک می‌کند.

عرفان عملی در کنار عرفان نظری مطرح است

ندری ابیانه اضافه کرد: در داستانی از مثنوی مولوی می‌خوانیم در مسابقه نقاشی میان چینی‌ها و رومی‌ها پرده‌ای وسط دو دیوار مقابل می‌کشند، چینی‌ها نقش و نگارهای چشم‌نواز می‌کشند و رومی‌ها شروع به صیقلی کردن دیوار می‌کنند، پرده را که کنار می‌زنند نقاشی چینی‌ها در آینه رومی‌ها می‌افتد و جلوه بیشتری پیدا می‌کند، می‌خواهم بگویم عرفان عملی در کنار عرفان نظری مطرح است.

وی تصریح کرد: ابن‌عربی در قرن هفتم به عنوان پدر عرفان اسلامی مطرح است، اگر فرد، خود عارف باشد و از صفات عرفان بگوید این را به پای عارف بودنش می‌گذارند، اما بوعلی‌سینا از دید خارجی و نه به عنوان یک عارف، به عرفان می‌پردازد، هر چند با مطالعه آثارش می‌شود دید که یک عارف بلندنظر است و چنین سخنانی را باید لمس کرده باشد تا به تحریر درآورد.

وی افزود: نگاه عرفانی نحوه زندگی ما را عوض می‌کند، فرق این فیلسوف با سایر بزرگان فلسفه از جمله افلاطون و ارسطو و دیگر فلاسفه یونان «مسلمان» بودنش است، «قیامت» و «زندگی آخرت» اصل بحث ابن‌سیناست، تفاوت بین ابن‌سینا با افلاطون و ارسطو بازگشت همه چیز به سوی اصل خویش است، برای وی تنها حیات مادی مطرح نیست، او به سوال «معنای زندگی چیست؟» با نگاهی به آخرت پاسخ می‌گوید.

عضو هیئت علمی گروه معارف و الهیات دانشگاه بوعلی‌سینا اضافه کرد: اصلی که در عرفان مطرح است این است که نهایت هرچیز بازگشت به ابتدای آن است، عارف به دنبال «سرور» و شادی است، همانطور که همه ما به دنبال سرور و شادی هستیم، اما عارف تنها به دنبال لذت مادی نیست، بلکه به دنبال سرور عقلانی است، ابن‌سینا مراتب سرور را به چهار مرحله تقسیم می‌کند که شامل سرور حسی، خیالی، توهم و تعقلی است که البته مهم‌ترین آن سرور تعقلی است.

سرور تعقلی لذات دنیوی را شامل نمی‌شود

ندری ابیانه اذعان کرد: سرور تعقلی، سروری است که لذات دنیوی را شامل نمی‌شود به تعبیر ابن‌‌سینا لذات باطنی از لذات حسی قوی‌ترند، فرق عرفان با اخلاق و علوم دیگر در این است که تا از مرحله‌ای نگذری به مرحله دیگر نخواهی رسید، شخص باید سرور حسی را لمس کند و معنی‌اش را فهمید تا به سرور اصلی رسید، یعنی به تعبیر ابن‌سینا باید از پله‌ای به پله‌ای دیگر رفت.

وی افزود: برخی‌ها به دنبال زهدند، یعنی گذشتن از دنیا و لذات آن که این خوب است، برای تزکیه مفید است اما کافی نیست، بعضی‌ها به دنبال عبادتند، این هم خوب است نوعی معامله است ولی کافی نیست، عارف از زهد می‌گذرد از عبادت می‌گذرد و می‌رسد به مرتبه‌ای به اسم «عرفان» و ابن‌سینا برای همه اینها شرح مفصل دارد.

وی بیان کرد: ویژگی‌های عارف این است که از یک سرور عقلانی برخوردار است، زهد و عبادتش هدفی بالاتر دارد، در همین دنیا در بهشت زندگی می‌کند، و در همین دنیا از جهنم دور است، پاداش‌های عارف نسیه نیست در واقع نقد است، این کاریست که ابن‌سینا در پیوند میان اخلاق و عرفان انجام داده ست.

ندری ابیانه عنوان کرد: انسان به علت ضعف نیازمند تعاون اجتماعی است، اگر انسان با این شدت ضعف زندگی اجتماعی نداشته باشد زندگی برایش ناممکن است، جامعه شناسان می‌گویند انسان موجودیست مدنی‌البطبع و علامه طباطبایی با اندکی اختلاف زندگی اجتماعی را ثانویه می‌بیند، بوعلی‌سینا با این مقدمات شروع می‌کند که اول انسان موجودی اجتماعی است و دوم در اجتماع اختلاف نظر وجود دارد، زیرا هرکس به دنبال منافع خویش است.

تعاون اجتماعی بر مدار عدالت اجتماعی قرار گرفته است

وی گفت: سوم اینکه تعاون اجتماعی بر مدار عدالت اجتماعی می‌چرخد، پس باید قانون وجود داشته باشد تا به سبب آن اجتماع اداره شود، این قانون می‌تواند از جانب تک تک انسان‌ها باشد یا اینکه از جانب نماینده آنها باشد و می تواند از جانب خدا باشد.اگر از جانب تک تک انسان‌ها باشد، دیگر قانون واحدی نخواهد بود و قابل استفاده نیست، اگر نماینده انسان‌‌ها تعیین کننده باشد چون بر همه نیازهای انسان‌ها واقف نیست در قانونش خلاء وجود دارد، پس تنها قانونی که انسان را به سعادت می‌رساند شریعت است.

عضو هیئت علمی گروه معارف و الهیات دانشگاه بوعلی‌سینا اظهار کرد: پاسخ‌های بسیاری در جواب پرسش اهمیت دین چیست؟ مطرح بوده، اما پاسخ مهم ابن‌سینا این است که ما به دین نیازمندیم تا بتوانیم روی زمین زندگی کنیم، با هم کنار آییم و زیست داشته باشیم، به تعبیر ابن‌سینا دین برای زندگی روی دنیاست، ابن‌سینا وجود پاداش و مجارات را ضروری می‌داند، از آن رو که انسان نسبت به مسائل خود تنبل و فراموشکار است.