بوعلی برترین حکیم تاریخ فلسفی جهان است

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا، علی جنتی پیش از ظهر شنبه در همایش "عقلانیت در حکمت سینوی" با بیان اینکه تکریم و بزرگداشت بوعلی سینا می تواند زمینه ساز نقد عقلانیت در جامعه و فرهنگ امروز باشد، گفت: همدان در حیات و ممات میزبان این حکیم متفکر بوده و پیکر او را همچون گوهری در آغوش خود کشیده است.

وی با اشاره به اینکه همدان افتخارات بسیاری دارد که ابن سینا یکی از این افتخارات است، عنوان کرد: این شهر دیرینه به خاطر افتخاراتش سالیان متمادی پایتخت تاریخ و تمدن ایران در قبل و بعد از اسلام بوده است.

وی با بیان اینکه بی دلیل نیست که ابن سینا از بین شهر های مختلف زمان خود همدان را برای اقامت انتخاب کرد، اظهار داشت: ابن سینا آفاق را گشت و همدان را با علم خود پسندید.

وی با بیان اینکه اگر بخواهیم بوعلی سینا را تنها پپزشکی بلندآوازه به شمار آوریم و جنبه های حکمی، فلسفی و هنری او را نتابیده بگیریم قطعا از جاده انصاف به دور افتاده ایم گفت: او از تبار حکیمان و فیلسوفانی است که آثارش هنوز برای اهل علم تازگی دارد و گاهی فلسفه و حکمت مدرن از بازنمازیی زوایای اندیشه پیشروی این بزرگ مرد باز می ماند و شعر و موسیقی از دست اندازی او به این عرصه به خود می بلالد.

جنتی با تاکید بر اینکه اگر بخوئاهیم بوعلی سینار را تنها در حصار مرزهای جغرافیایی خود محصور کنیم به جهان علم و دانش خدمت شایسته ای نکرده ایم عنوان کرد، بوعلی سینا از جمله عالمانی بود که اندیشه و آثار علمی اش طول عرض تاریخ را طی کرده و از او پزشکی مشهور حکیمی سلیم و هنرمندی خوش ذوق ساخته که متعلق بله تمام کره خاکی است.

وی با بیان اینکه هنوز آثار و اندیشه های این نابغه آنچنان که شایسته است بازنمایی و معرفی نشده است، گفت: ظهور ابن سینا در وجدان تاریخی ما به اندزه ای است که شخصیت او را وارد حوزه فرهنگ نیز کرده است.

جنتی با بیان اینکه بوعلی محدود به محافقل فلسفی نمانده است، گفت: شاعران و نویسندگان همواره وقتی می خواهند به حکمت اشاره کنند بوعلی را نام می برند و هر هر کس خواسته حکمت را ستایش کند در ابتدا بوعلی را ستوده است.

وی با تاکید بر اینکه این سینا حتیس وارد فرهنکگ عامه مردم هم شده است و اسطوره ها و داستان های گوناگونی حول شخصیت او شکل گرفته گفت: کار مهم بوعلی سینا تحکیم بنیان عقلانمی در تمدن اسلامی است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه تمدن اسلامی تمدنی عقلانی است چراکه قرآن بیش از هر کتاب مقدس دیگری به تعقل و تفکر دعوت کرده است، گفت: به همین دلیل از آغاز ظهور اسلام همواره متفکر و تلاش کردند تا ساختار عقلانی را در این فرهنگ ایجاد کنند.

وی با بیان اینکه تمدنی که عقل را در جایگاه والای خود قرار ندهد ماندگار نخواهد شد، گفت: تمدن ایران به پاس بزرگانی چون ابن سینا هموئاره پیادار مانده است.

وی ابن سینا را نماد عقلانیت ایرانی عنوان کرد و گفت: ابن سینا حکیم و دانشمندی مسلمان و ایرانی است که آثارش از جمله "دانش نامه اعلایی" به زبان شیرین فارسی بر غنای حکمی این زبان افزوده و اوج تفکر فلسفی وی را در قالب واژگان و تعابیر نیرومند فارسی نشان داده است.

جنتی عنوان کرد: ابن سینا یکی از برترین حکمای تاریخ فلسفی در جهان است و اگر بخواهیم در مشرق زمین از سه فیلسوف برتر یاد کنیم ابن سینا یکی از آنها است.

وی با بیان اینکه بر عقلانیت سینوی تاکید می کنیم چراکه بنیاد اندیشه ابن سینا فلسفه محض است و با آنکه هم گرایش های کلامی و هم عرفانی دارد، آنجا که فلسفه می نویسد تمام اندیشه و گفتارش را در خدمت عقل برهانی قرار می دهد، گفت: ابن سینا فیلسوفی موسس و صاحب نظام فکری و دستگاه فلسفی است.

وی با بیان اینکه ابن سینا یک متفکر درون زای ایرانی است که بر میراث فلسفی یونان افزوده است، گفت: اگر ابن سیما را با فیلسوفیب چون ابن رشد مقایسه کنیم عظمت ابن سینا معلوم می شود چراکه ابن رشد شارح وفادار ارسطو است و سعی دارد آثار ارسطو را آنطور که گفته بفهمد و ترویج کند.

وی با بیان اینکه ابن سینا با آن که استاده چیره دست شرح فلسفه ارسطو است، گفت: ابن سینا از چهارچوب ارسطویی فراتر رفته و سخن خود و فلسفه عصر خویش را بیان کرده است.

جنتی با بیان اینکه میراث بزرگ ابن سینا پشتوانه بزرگ امروز ما است و باید برای بازآفرینی تمدن اسلامی و ایرانی از آن بهره بگیریم گفت: نه تنها محتوای فلسفی آثار بلکه روش تعقلی وی نیز باید مد نظر قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه محتوای فلسفه ابن سینا می تواند دچار تحول شود و در بسیاری موارد نیز متحول شده گفت: شیوه خرد بنیان و برهانی ابن سینا پس از گذشت یک هزاره هنوز ارزشمند و قابل اتکا است.

وزیر ارشاد با بیان اینکه ابن سینا همواره می کوشد مسائل را به روش عقلانی حل کند چراکه برای عقل مرجعیت بی بدیل قائل است و عقل فعال در همه شئون فکری او نقش محوری دارد گفت: جایگاه عقل در نظام فکری ابن سینا بسیار رفیع است.

وی با تاکید بر اینکه عقل مغالطه را از گفتار و رفتار ما پالایش می کند و در مسیر تفکر و تدبیر امور چراغ راه ما می شود، عنوان کرد: آنچه در زمانه ما بیش از هر چیز از ابن سینا آموختنی است، تقویت و ترویج عقلانیت سینوی در نزد نخبگان و اندیشمندان جامعه است.

جنتی با تاکید بر اینکه بی تردید متون اصلی اسلامی ما یعنی کتاب و سنت نبوی و اهل بیت عصمت و طهارت خود بهترین مروج عقلانیت است، گفت: در مقاطعی در تاریخ ما قرائت اصیل از این معارف نقلی رو به کاهش نهاده و به دنبال آن شاهد گرایش های ظاهرگرایانه و ضد عقلی در جامعه خود بوده ایم که یک جلوه آن، تبعیئ فیلسوفی چون ملاصدرا از بایتخت به قریه دورافتاده کهک بوده است.

وی گت: ما برای بیشرفت فرهنگ اسلامی و ایرانی، به رواج عقلانیت فلسفی به شیوه ابن سینا نیاز داریم و برای بیشبرد نهضت نرم افزاری و ارتقای علوم انسانی در کشور که خواست مقام معظم رهبری است، باید فرهنگ علم گرایی را در جامعه ترویج دهیم. ترویج علم گرایی هم در گرو رواج عقل گرایی و تفکر فلسفی است. عقل گرایی به معنای رواج منطق علمی است که باید از حوزه بژوهش آغاز و سبس در همه تصمیم گیری های کلان کشور از فرهنگ و اقتصاد تا سیاست خارجی نهادینه شود. حکمرانی کارآمد، قلمرو سیطره منطق و عقلانیت است و شعار تدبیر نیز که رییس جمهور محترم برای دولت خود برگزیدند، ریشه در همین مولفه دارد؛ چرا که تدبیر به معنای اندیشه ورزی و غور و تعمق در امور برای حل مسائل است.

وی گفت: نخستین گام برای نهادینه سازی عقلانیت سینوی، تصحیح انتقادی و انتشار بسامان آثار این سینا است. آثار این حکیم بزرگ باید آن گونه که شایسته است ترجمه و تصحیح شود و با شرح و تفسیر روزآمد انتشار یابد. این گونه نباشد که دسترسی به ترجمه آثار ابن سینا از مراجعه به آثار برخی فلاسفه غربی برای دانشجویان و دوستداران فلسفه در کشور ما دشوارتر باشد. علاوه بر این تحلیل آرای ابن سینا و شرح آموزشی اندیشه های او نیز باید در قالب کتاب های ساده و خوشخوان گسترش یابد تا جوانان تشنه تفکر طعم ناب عقلانیت سینوی را با ذائقه امروزین خود دریابند. وی بیام این گونه بزرگداشت ها برای جامعه ما به ویژه جوانان از یک سو احیا و ترویج میراث تمدنی اسلام و ایران و از دیگر سو ادامه مسیر ارزشمندی است که رد بای بزرگانی چون ابن سینا بر آن نقش بسته است. جوانان ما به عنوان فرزندان ابن سینا باید چراغ خردورزی، معرفت و برسشگری را همواره روشن نگه دارند و به مدد عقلانیت امروزی و مدرن با جهان اندیشه و اندیشه های جهانی به تعامل و گفت و گو ببردازند. من تمایلی ندارم در جمع فرهیخته و اندیشه ورز از مبانی فلسه و حکمی ابن سینا سخن بگویم که این خود مصداق زیره به کرمان بردن است، اما به عنوان یکی از خدمتگزاران حوزه فرهنگ و هنر تأملات و دغدغه هایی دارم که مایلم آنها را با شما اساتید و فرهیختگان، در میان بگذارم و این نشست را بهانه ای برای طرح آنها می دانم. من گمان می کنم جریان تفکر در روزگار ما با سه مسئله جدی یا به تعبیر دقیق تر با سه بحران جدی مواجه است اگر این مسائل را تبیین کنیم شاید پاسخ هایی را از لابه لای خطوط کری و آثار این اندیشمند مسلمان بیابیم که گره گشای مسائل امروز ما باشد. مسئله اول بحران حقیقت است، حقیقت گمشده امروز هان است کای است به مسائلی که در ده سال گذشته رد هان اسلام و به ویژه در منطقه خاورمیانه رخ داده است نگاه کنیم تا شواهد بی شماری برای این ادعا بیابیم. به نظر بنده ریشه اصلی مشکلات جهان غفلت از فضیلت حقیقت است اما حقیقت چیست این پرسشی است که پاسخ جامع و دقیق آن تنها از حکیمان الهی همون بوعلی سینا بر می آید به راستی اگر بوعلی سینا امروز در میان ما می زیست ه پاسخی برای تعریف حقیقت داشت اکر باور داریم حکمت حکیم، فرا تاریخی و را زمانی است با کدام مقیاس و میزانی که بوعلی سینا به ما می دهد می توان حقیقت را از واقعیت یا حقیقت را از توهم یا حقیقت را از جهل تشخیص و تمییز داد اگر انسان امروز خود را متمدن تر از انسان دیروز می پندارد پس گونه اسیر این اهلیت عصر پست مدرن شده است. گونه است که هنوز جهل می تازد و خشونت و نگ و خونریزی و خراه در گوشه و کنار جهان حاکم است مسئله دوم بحران عدالت است، اگره بوعلی سینا را نمی توان یک متفکر اتماعی همون فارابی دانست اما به طور قطع بازخوانی عدالت در اندیشه ابن سینا و اسلاف یکی از ضرورت های محافل علمی و فلسفی روزگار ماست. جامعه فلسفی ما در صد سال گذشته موضوعاتیب را در دستور کار خود قرار داده که ارتباط تنگاتنگی با مسائل اجتماعی ما نداشته ، حدوث و قدم ، ذاتی و عرضی، جبر و اختیار وحدت و کثرت و سایر مفاهیم فلسفی که در حوزه های علمیه و محافل دانشگاهی مورد بحث و تدریس است.  

وی با بیان اینکه علوم انسانی در کشور ما آنچنان اسیر تئوری های غربی شده که سخن از علوم انسانی اسلامی یا بازگشت به سنت و میراث فلسفی خودمان را نوعی تحجر می پندارند، گفت: قواعد تفکر در حکمت سینوی چقدر می تواند صورت بندی عدالت را چه در عصر عمل برای جامعه امروز ما فراهم کند چراکه نظریه ای که در عمل امکان پیاده سازی نداشته باشد، عقیم است.

وی با اشاره به اینکه چقدر کوشش های فکری انجام شده در کشور ما درباره تعریف و تبیین عدالت از یک آبشخور منطقی، مستدل، قابل پیاده سازی و تحقق برخوردار بوده است، گفت: همه دولتمردان ما از ابتدای انقلاب تاکنون دغدغه تحقق عدالت در جامعه اسلامی را داشته اند.

وی با بیان اینکه همایش های متعددی با موضوع عدالت برگزار شده و کتاب های بسیاری در این باب ترجمه و تالیف شده است، گفت: اما این کوشش ها چقدر توانسته است به یک نظریه منسجم در موضوع عدالت منجر شود و عدالتی که مصادیق متناقض آن را در جامعه می بینیم از چه آبشخور فکری فلسفی تغذیه می شود و آیا حکن سینوی با قرائتی که ما بعد از گذشت قرن های متمادی از آن داریم قادر است مفهوم عدالت را برای ما صورت بدنی کند.

وی با اشاره به اینکه مسئله سوم و بسیار حیاتی امروز ایران بحران اخلاق است، گفت: چه اخلاق فردی و چه اخلاق اجتماعی از جمله بحران اخلاق است.

وی با بیان اینکه به گمان من بنیان های اخلاقی در جامعه ما طی سال های گذشته در حال دگرگون شدن است، گفت: نگرانی بسیاری از صاحب نظران، دولتمردان، روحانیون، خانواده ها و اندیشه ورزان ما افول اخلاق و ارزش های اخلاقی در جامعه است.

جنتی با بیان اینکه یک رکن حکمت عملی در اندیشسه سیوی اخلاق است گفت: ابن سینا تعلیم و تربیت را دارای دو بعد فردی و اجتمکاعی می داند و اهداف آن را نیز به دو دسته فلردی و اجتماعی تقسیم می کند.

وی عنوان کرد: شیخ الرئیس مهم ترین هدف فردی تربیت را عادت انسان ها به تفکر می داند همان عادتی که ما کمتر به آن تامرین کرده ایمن و ومعمولا پس از عمل به سراغ تفکر می رویم و این خود عامل سستی اخلاق در عمل است. تعلیم و تربیت در کشور ما از بشتوانه های عظیم فکری و معنوی و حکمت مشرقی که بوعلی سینا برای ما به یادگار برخوردار است؟ این دغدغه ها این گمان را در من تقویت می کند که فلسفه و حکمت در روزگار ما مهجور است و به تبع آن عقلانیت نیز امری تزیینی به شمار می رود. ما از دشته های ارزشمند علمی و فرهنگی خودمان غافل شده ایم چنانکه امروز و در عصر ارتباطات از افول فرهنگ عمومی بیمناکیم بدون آنکه به ریشه های این افول و تزلزل توجه کنیم. من همچنان امید دارم که تلاش ارزنده اساتید و فرهیختگان و خردورزان که بنای این همایش مهم و ارزشمند را گذاشته اند بتواند فلسفه و حکمت سینوی را از این مهجوریت درآورد و دعوتی باشد برای بازخوانی آثار و کتاب های این متفکر مسلمان و استخراج گوهرهای فکری و عقلی که به تعبیر شیخ غایت سعادت است. دل گرچه در این بادیه بسیار شتافت یک موی ندانست ولی موی شکافت اندر دل من هزار خورشید بتافت آخر به کمال ذره ای راه نیافت.