"داوری" زمینه تفکیک تکلم از وراجی را برای ما فراهم ساخت

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا به نقل از خبرگزاری مهر، مراسم جشن 80 سالگی دکتر رضا داوری اردکانی، عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا و استاد فلسفه دانشگاه تهران و رییس فرهنگستان علوم یکشنبه شب 16 تیرماه در فرهنگسرای ابن سینا برگزار شد.

محمد رضا سعیدآبادی دبیر کل کمیسیون ملی یونسکوی ایران در این مراسم گفت: علمی که بر دل زند علم عاشقی است و علمی که بر تن زند علم غافلی است، یکی هفتاد سال علم آموخت، چراغی نیفروخت؛ یکی در همه عمر یک حرف شنید، همه را از آن بسوخت.

وی تصریح کرد: علم یزدانی سخنش دلکش است و حدیثش بی غل و غش چرا که به موهبت عشق مزین و آراسته است.او را که دل از عشق مشوش باشد/هر قصه که گوید همه دلکش باشد. صاحبدلی فرمود از آن بوستانی که بودی ما را چه تحفه کرامت کردی؟ بدو گفتم به خاطر داشتم که چون به درخت گل رسم دامنی پر کنم هدیه اصحاب را، چون برسیدم بوی گل چنان مست کرد که دامنم از دست برفت.

وی تأکید کرد: رایحه عطراگین و دلکش سالها طی طریق جناب استاد داوری اردکانی در بوستان و گلستان علم و ادب و فرهنگ و دانش، رهاوردی معطر از نفحات انس کوی یار را به مشام جان رهنمون می سازد. زهی سعادت که در این محفل انس بر خان گسترده عالمان عاشقی نشسته ایم که ساقی شیدا و شورمندش استادی فرزانه و عالم عاشقی است که چه نیکو خود در نامه دعوتش اشارت به مفهوم بلند "موتو قبل ان تموتو" دارد. دور مجنون گذشت و کنون نوبت ماست/ هر کسی پنج روزه نوبت اوست.

دبیر کل کمیسیون ملی یونسکوی ایران در ادامه یادآور شد: جناب استاد داوری قدر این پنج روزه عاشقی را به خوبی ادراک کرده است. تلاش های مستمر و پیگیر ایشان در طول چند دهه، میراثی سترگ و پرارج برای اصحاب علم و دانش ایران زمین به ارمغان آورده است. آنچه که موجب افتخار و احتشام اینجانب به عنوان دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو است؛ آن است که استاد داوری در طول تاریخ درازآهنگ حیات علمی و فرهنگی خویش؛ از بنیان گذاران کمیسیون ملی یونسکوی ایران در بعد از انقلاب اسلامی ایران نیز به شمار می روند.

وی تصریح کرد: فیلسوفی که آموخته های فلسفی خویش را در خدمت تحلیل و مسئله شناسی معضلات پیش روی فرهنگ و زندگی ما ایرانیان به کار گرفته است. چه شوق انگیز است فیلسوف فرهنگ و زندگی بودن؛ هنگامی که دکتر داوری در کتاب " فلسفه در دادگاه ایدئولوژی" می پرسد: " می خواهم بدانم در کجای تاریخ قرار داریم و در کدام راهیم و به کجا می رویم و از خطرهای راه و مقصد چه خبر داریم".

وی افزود: استاد داوری اردکانی در طول حیات خویش همواره بین دو موهبت الهی عقل و عشق در وجد و سماع بوده است. گاهی دستی به جام باده برده است و گاهی دستی به زلف یار، زمانی بر مرکب عقل دوراندیش نشسته و ایامی بر توسن خنیاگر عشق، و زهی سعادت که لذت بخش ترین لحظات و لمحات حیات آدمی نقد چنین ایامی است که بر این مدار می گردد و می رود؛ آن گونه که جناب جامی می فرماید: نقد اوقات را محاسبه کن/سر مقصود را مطالبه کن؛ باش در هر لحظه ز اهل شعور/ که به غفلت گذشته است یا به حضور.

سعیدآبادی یادآور شد: چه زیبا فیلسوف و حکیم اسپانیایی جرح سانتیانا از امتزاج عقل و ایمان می گوید و چنین وصفی، زیبنده استاد داوری اردکانی است. "فرزانگی آن نیست که تنها به خرد بسنده کنیم و چشمها را بر شهود درون فرو بندیم؛ بلکه باید دل را باور کنیم که فرزانگی این است. دانش ما مشعلی است با کلاهی از دود که در پهنه تاریک و وهم انگیز جهان تنها یک گام فرا روی را روشن می کند. پس فروغ بی پایان ایمان را بخواه تا چون خورشید بتابد، یگانه راهنما اوست".

وی افزود: استاد داوری بر این بنیان به تعبیری نیکو به سان درختی کهنسال و تناور است که ریشه هایش خرد و عقلانیت است، ساقه و تنه اش چرایی، پرسشگری و تفلسف و میوه مینویش عشق و شیدایی است و ما بر خود می بالیم که در سایه سار این درخت تناور نشسته ایم و از امتزاج نیکو و الهی سه عنصر یزدانی خرد، عقلانیت و عشق برخلاف آنچه که برخی اصحاب علوم مادی قائل به مرزبندی و کرانمندی میان آنان هستند، بهره می بریم.

همچنین رییس جمهوری پیشین کشور در مراسم جشن 80 سالگی دکتر رضا داوری اردکانی گفت: استاد رضا داوری کسی است که نحوه حرمت به کلمه و کلام را به ما آموخت و زمینه تفکیک تکلم را از وراجی فراهم آورد.

سید محمد خاتمی در این مراسم گفت: اگر تفکر جوهر آدمی است و اگر تفکر با پرسش آغاز می شود استاد داوری اردکانی از کسانی است که هم پرسشهای زمانه را مطرح کرده و هم افقی به روی ذهن گشوده که چگونه بپرسیم.

وی در ادامه افزود:  اگر حرمت انسان و حتی وجود انسان در سخن و کلام تجلی پیدا می کند، حرمت نهادن به انسان حرمت نهادن به کلام است، استاد داوری کسی است که نحوه حرمت به کلمه و کلام را به ما آموخت و زمینه تفکیک تکلم را از وراجی فراهم آورد.

خاتمی تصریح کرد: اگر وقتی سیاست از تفکر دور شد و همچون سیاهچالی همه ارزشهای انسانی را در خود می بلعد و دین وفرهنگ را به تسخیر خود در می آورد استاد داوری به ما این تذکر را می دهد که مرز میان تفکر و سیاست زدگی را تشخیص دهیم.

وی یادآور شد: این همه بزرگی و علم و دانش وفرهنگ توام بوده و هست با تواضع استاد داوری که هر چه عمر پر برکت ایشان افزوده شد این تواضع بیشتر شد.

محمد خاتمی در پایان تأکید کرد: اینهمه بزرگی وقتی شکوه می یابد که با نجابت استاد همراه می شود؛ نجابتی که از پدر و مادر بزرگوار و به ویژه مادر بزرگوارشان به ارث رسیده است.

در ادامه آیت‌الله دکتر سیدمصطفی محقق‌داماد، در این مراسم با بیان اینکه در دوره دکتر داوری، فرهنگستان‌ها با یک مشت کوبنده آهنین روبرو شدند و از اعضای محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی گله دارم، گفت: هویت فرهنگستان علوم این بود که مرکزی است که رئیس آنرا، اعضاء با استقلال انتخاب کنند و منصوب جایی نیست اما این استقلال در سال 88 با رأی شورا از بین رفت.

آیت الله دکتر سیدمصطفی محقق داماد، طی سخنانی گفت: از حکمت داوری و فلسفه و شعر و شعر فهمی و ذوق او سخن گفته شد و گفته خواهد شد و شاید من به علت تخصص در فلسفه غرب، در این زمینه چیزی نگویم بهتر باشد.

وی افزود: آنچه که برای من از داوری جالب است این است که من عالم زیاد دیده ام، فیلسوف زیاد دیده ام، فقیه زیاد دیده ام، اصولی زیاد دیده ام، ادیب زیاد دیده ام اما کسی که بین این دانشها با اخلاق و ادب جمع کند، به شدت کم دیدم و گزاف نمی گویم آنچه که برای من در مورد داوری جالب بود قرین ساختن دانش و علم و حکمت با اخلاق وادب است. به قول حافظ این که می‌گویند آن خوشتر ز حسن/ یار ما این دارد و آن نیز هم.

محقق داماد با اشاره به اینکه من در مورد دکتر داوری بحث مستوفایی در مؤسسه حکمت و فلسفه کرده ام و لذا در اینجا در مورد ایشان کمتر صحبت می کنم، اظهارداشت: من مایلم در حضور علما دانشمندان مطلبی را به صراحت بیان کنم و داوری را به وجدان پاک سروران عزیز بگذارم. دکتر داوری دومین رئیس فرهنگستان علوم است. من پس از چند سال از تأسیس فرهنگستان به عنوان عضو آکادمی و فرهنگستان علوم انتخاب شدم، فرهنگستان برای من محیط بسیا زیبایی جلوه کرد. عده ای عالمان زبده افراد فرهیخته، گزیده شده همه با هم دوست و مأنوس در محیط علم و تحقیق و گفت و گو بسیار برایم جالب بود که گمشده ای را پیدا کردم.

عضو فرهنگستان علوم در ادامه سخنانش تصریح کرد: رئیس فرهنگستان سابق دکتر علی شریعتمداری بود(از خداوند می خواهیم که به ایشان شفای عاجل عنایت کند.) سالها ایشان رئیس فرهنگستان بودند، بعد از ایشان آقای دکتر داروی از آن روز تاکنون رئیس فرهنگستان هستند. در دوره دکتر داوری، فرهنگستان‌ها با یک مشت کوبنده آهنین روبرو شدند و من از اعضای محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی گله دارم. شما دانشگاهی هستید از روحانیون این شورا گله ای نیست شاید آنها اطلاعی از وضع آکادمی علوم نداشته باشند ولی شما باید داشته باشید.

وی با تأکید بر اینکه هویت فرهنگستان علوم این بود که یک مرکزی است که اعضای آن به استقلال خودش انتخاب می کند و منصوب جایی نیستند و قرار است که خودشان اعضای خودشان را براساس مدارک و مدارج علمی انتخاب کند، گفت: این حُسن فرهنگستان و افتخاری برای انتخاب شوندگان بود. هویت و ماهیت حقوقی فرهنگستان همین نکته استقلالش بود، چرا شما در سال 88 دور هم نشستید و در پشت درهای بسته این نقطه امتیاز این مرکز علمی که مایه افتخار ایران زمین بود را از آن گرفتید. تاریخ درباره شما قضاوت خواهد کرد.

وی تصریح کرد: می خواهم از آقای دکتر داوری تشکر کنم و دست ایشان را در این زمینه ببوسم این است که ایشان تمام تلاشش را گذاشت که این مسأله در فرهنگستان علوم اجرا نشود و افرادی به وسیله یک ابلاغ به‌عنوان رئیس فرهنگستان علوم منصوب نشوند. این بزرگوار تا امروز هم موفق شد و توانست هویت استقلالی فرهنگستان را حفظ کرد. من آمدم بابت این کار از دکتر داوری تشکر کنم.

وی با اشاره به اینکه من از جناب آقای دکتر احمدی نژاد، رئیس جمهور فعلی انتظارم را اعلام می کنم، بیان کرد: ای کاش در مصاحبه ای که در تلویزیون کردند اجازه می دادند، یک نفر طلبه دلسوخته ای هم در مقابل ایشان بنشیند و از آن طرف هم بگوید. یک جانبه نباشد. بس کنید سخن‌های یک جانبه را. فکر می کنم اگر دوران خطابه بگذرد بهتر است. مونولوگ برای بشریت خسته کننده شده است. دوران، دوران دیالوگ است. دوران، دوران گفتگوی دوجانبه است.

وی تأکید کرد: آقای رئیس جمهور ما از شما متشکریم که درخواست دکتر داوری را قبول کردید و بنام شما در ایام ریاست جمهوری شما این ویرانی برای فرهنگستان علوم پیش نیامد و بنام شما تمام نشد. امیدوارم که رئیس جمهور منتخب آینده که دردآشنای فرهنگ است. از ایشان که هم دانشگاهی بوده انتظار داریم که طرفدار دانشگاه و مراکز علمی باشد.

وی با اشاره به اینکه امیداوریم که رئیس جمهور آینده که فرزند حوزه و دانشگاه است این درد ما را بشنود، تصریح کرد: نمی دانم که اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی اینجا هستند. آقای دکتر حداد عادل رفتند کاش بودند و رو در رو به ایشان می گفتم. باکی ندارم. چرا ایشان در مقابل این طرح مخالفت نکردند. این درد بی درمان را ما به کجا ببریم که آکادمی علوم ایران حتی با آکادمی علوم کشورهای عقب افتاده شرقی هم برابر نباشد که استقلال داشته باشد.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، نیز در مراسم جشن هشتاد سالگی دکتر رضا داوری اردکانی با بیان اینکه دکتر داوری متفکری، فیلسوف است و دغدغه فلسفی دارد و مسائل امروز را با نگرش فلسفی بررسی می کند، گفت: اعتقادم این است که ایشان بیشتر نگاه تجددنگری و نگرش فلسفی به تجدد دارند.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، با بیان اینکه این جلسه تکریم حکمت و فلسفه است و تکریم حکمت و فلسفه، تکریم انسانیت است، لذا گاهی اوقات استادی بهانه می شود برای اینکه از حکمت سخن گفته شود مخصوصا اینکه حکمتی که کارایی برای امروز ما داشته باشد.

وی افزود: استحضار دارید که اهل فلسفه در کشور ما به چهار دسته تقسیم می شوند: برخی مورخ فلسفه هستند. عده‌ای فیلسوف‌شناس هستند. به تعبیر استاد داوری تعلیمات یک صاحب نظر را تکرار می کند. بعضی فلسفه شناس هستند. فلسفه مشاء و اشراق و حکمت متعالیه یا فلسفه پوزیتیویسم و یا تحلیل زبانی را می شناسند. دسته چهارمی هستند که اهل تفکر فلسفی هستند، به معنای دقیق کلمه فیلسوف هستند. دغدغه فلسفی دارند.

وی تصریح کرد: بدون اغراق عرض می کنم با آشنایی که از آثار استاد دکتر داوری دارم و توفیق داشتم بعضی از آثار این مرد بزرگ را بخوانم، اگر توفیق فهم آنها را داشته باشم. ایشان را جزء دسته چهارم می دانم. متفکر، فیلسوف است و دغدغه فلسفی دارد، آن هم مسائل امروز را با نگرش فلسفی بررسی می کند. نگرش فلسفی به اخلاق در عصر مدرن، نگرش فلسفی به فرهنگ، تجدد، به علم مجدد و مدرن، اینها مسائلی مهمی است و از جمله دغدغه هایی که استاد داوری دارند دانش فلسفی و علوم انسانی است که یکی از نیازهای جدی روزگار ماست.

خسروپناه در ادامه سخنانش اظهار داشت: اگر ایشان این تعبیر را بپسندند باید گفت که یکی از دغدغه های مهم ایشان فلسفه های مضاف است. فلسفه های مضاف با علوم و فلسفه های مضاف بیشتر با امور انسانی. پس علوم انسانی از دغدغه های اصلی دکتر داوری با نگرش فلسفی است نه نگرش سیاسی. یکی از دغدغه هایی که در بعضی از نوشته های ایشان هست این است که کاش می توانستیم به حرفهای سیاسی که در لباس فلسفه و بنام فلسفه زده می شود اهمیت ندهیم. بعضی ممکن است با ادبیات فلسفی سخن بگویند و یا لباس فلسفی بر سخنان سیاسی خود بپوشانند اما این جامعه را به پیش نمی برد، البته ایشان نگرش فلسفی به سیاست هم دارند و این خیلی مهم است که سیاست را با نگاه فلسفی تحلیل کرد. پس علوم انسانی و اجتماعی از دغدغه های ایشان است.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: براساس اندیشه های دکتر داوری اولا علوم انسانی و اجتماعی مخصوص جهان تجدد است. یعنی جامعه دینی و جهان دینی به جامعه شناسی، روانشناسی اجتماعی و علوم اجتماعی نیازی نداشت. سؤالی که جدی این است چرا در گذشته در جامعه دینی، جامعه شناس، روانشناس اجتماعی نداشتیم. این نیاز در جهان متجدد شکل گرفته است. اگر بتوانیم به تعبیر ایشان نیازهای جهان متجدد را کنار بگذاریم و ارزشهای تجدد را کنار بگذاریم شاید اصلا به علوم انسانی آن نیازی نداشته باشیم. اینکه می توان این تفکیک را انجام داد سخن دیگری است.

وی با بیان اینکه برخلاف آنچه که گفته می شود استاد نگاه تجددستیزی دارد من اعتقادم این است که ایشان بیشتر نگاه تجددنگری و نگرش فلسفی به تجدد دارند، اذعان کرد: تجدد را چگونه می توان با نگاه فلسفی ارزیابی کرد. متجدد شدن به خودی خود عیب نیست، عیبی که امروز در جامعه داریم این است که زندگی متجددانه ما زندگی پریشان است. با یک معقولیت و نگرش فلسفی نیامدیم تجدد را بپذیریم. اول باید جامعه و جهان دینی را تعریف می کردیم و سازمان می دادیم و بعد بعضی از شئون جهان متجدد را در آن معین می کردیم.

وی افزود: بعضی می گویند که دکتر داوری، تنها پرسش مطرح می کند. بله! یکی از مهمترین کارهای فیلسوف طرح پرسش است. خیلی از اوقات چون سؤال را نمی دانیم نمی‌توانیم جواب را پیدا کنیم یا جواب‌های غیردقیق داده می شود. اما در آثار ایشان پاسخ به سؤال‌های دقیق هم داده شده است. ایشان دغدغه سنت و جامعه دینی هم دارند البته دغدغه تجدد را هم دارند.

خسروپناه با اشاره به اینکه علوم انسانی محض و خالص از نظر دکتر داوری نداریم، علوم انسانی و اجتماعی مدرن از فرهنگ و جهان مدرن و متجدد جدا نیست. بیان کرد: این نکته ظریفی است که باید توجه کنیم. اینکه گمان شود یک نگاه پوزیتیویستی تجربی محض بر این علوم حاکم است فرق نمی کند مسلمان و یا غیر مسلمان، شرقی یا غربی، نظریات جهان شمول هستند. خیلی از این نظریات متأثر از فرهنگ و جهان متجدد است. یکی از مسائل مهمی که در بحث علوم انسانی قبل از اینکه به فکر تحول علوم انسانی باشیم به تعبیر استاد این است که اول خود علوم انسانی را خوب بشناسیم که علوم انسانی موجود چه هستند و برای چه هستند.

وی تأکید کرد: اینها سؤالاتی است که هنوز جواب دقیقی به آنها داده نشده است: علوم انسانی را برای چه چیزی می خواهیم؟ آیا همه علوم انسانی لازم است یا بخشی از آنها لازم است برای چه چیزی لازم است؟ این پرسشها، استفهام انکاری نیست. پرسشهای فلسفی است، وقتی می گوئیم علوم انسانی را بومی کنیم. علوم انسانی بومی غیرسکولار معنایش چیست؟ این معنا چگونه می‌تواند تحقق پیدا می کند؟ چه نیازهای با علوم بومی غیرسکولار برآورده می شوند. قبل از اینکه اصلا وارد تولید علوم انسانی بومی غیر سکولار شویم باید به این پرسشها جواب دهیم. نسبتی که علوم انسانی و اسلامی با دیگر علوم دارد چیست؟ اصلا نسبت قدرت و علوم انسانی چیست؟ اصلا این پرسشهای دقیق فلسفه علوم انسانی است که استاد با دقت به اینها پرداخته است.