جنجال بیهوده اصفهان برای مصادره آرامگاه بوعلی‌سینا

از ابوعلی سینا در اصفهان جز نام یک خیابان و یک مدرسه نشان دیگری موجود نیست، اما همچنان که آرامگاه او هزار سال در جنوب شهر همدان زیارتگاه اهل دانش و عموم مردم بوده، شکوه معماری مدرن آرامگاه او ٧٠ سال است چون نگینی بر پیشانی پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین می‌درخشد.

روایات متعدد و مستند تاریخی و حضور دانشمندان سرشناس از کشورهای مختلف در تهران و همدان برای برگزاری هزاره تولد شیخ‌الرئیس در دامان الوند در سال ١٣٣٣، از جمله دلایل متعدد و بی‌شماری است که بلا تردید اذعان بر وجود آرامگاه بوعلی در شهر همدان است.

اما دیده می‌شود که هر از گاهی بر اساس ادعاهای غیرمستند برخی نامطلعان در رسانه‌ها، خبر کذب وجود مدفن ابوعلی سینا در اصفهان منتشر می‌شود و باعث تشویش ذهن علاقه‌مندان به فرهنگ ملی و مفاخر استان می‌شود. موازی با این ادعا کشورهای پیرامونی و همسایه نیز بارها مدعی مالکیت این دانشمند در زمره مفاخر برآمده از کشورشان شده‌اند.

چنانچه چند سال پیش نیز انتشار عکسی از مجسمه بوعلی در دانشگاه پزشکی ابن‌سینای آنکارا در ترکیه؛ که پلاک معرفیش او را دانشمند و حکیم ترک می‌داند، باعث تکدر خاطر افکار عمومی شده بود که با پیگیری بنیاد بوعلی سینا و یادداشت رسمی سفارت ایران، به این عمل اعتراض شد.

در حالی که  ترکیه به نوعی در صدد تصاحب بوعلی است و او را جزو مفاخر خویش می‌داند، شنیدن صدای ناموجه و غیر متعارفی از سوی برخی در اصفهان، مصداق بر شاخه نشستن و بن‌بریدن است.

بطلان نظریات بی سند و مدرک درباره دفن در اصفهان

با این توضیح داستان مصادره مفاخر از بیرون مرزها به داخل کشور سرایت کرده‌است و بار دیگر ادعای نادرست وجود مدفن بوعلی در اصفهان مطرح شده و موجی از نارضایتی در بین مدافعان فرهنگ و دانش و بخصوص همدانی‌های علاقه‌مند به میراث تاریخی این دیار، ایجاد کرده است.

نخستین بار اواخر دهه ٨٠ بر اساس موهومات مطرح شده قبلی، فرضیات باطلی مبنی بر این‌که مدفن ابوعلی سینا، دانشمند بزرگ جهان اسلام نه در همدان، بلکه در اصفهان است رسانه‌‌ای شد. گوئی هر از گاه فیل اصفهان یاد هندوستان می‌کند و  با تکیه بر وهم و خیال خود، سعی در به کرسی نشاندن مدعیات خویش می‌کند. با این حال و با تکرار دوباره مدعای پیشین که پاسخ دندان‌شکن و تند دریافت کرده است، به نظر می‌رسد سکوت و بی تفاوتی از سوی رسانه دیگر جایز نباشد.

این درحالی است که شکوه آرامگاه ابن سینا پس از دهه‌های متعدد و حتی روایات مستند از دنیا رفتن ابن‌سینا در منزل دوستش ابوسعید  دخدوک در همدان، باعث نشده که زیاده‌گویان و تحریف‌کنندگان زبان به دهان گیرند.

همان گونه که گفته شد، در مورد وجود مقبره حکیم عالیقدر در همدان، منابع پر تعداد تاریخی در صدق این نظریه وجود دارد اما عجیب است هر از گاهی زخم کهنه اصفهانی‌ها دهان باز می‌کند و ادعای خود را تکرار می‌کنند.

 مروری بر ادعاهای غیرمستند

به نظر می‌رسد منشأ این ادعا گزارش «ابن‌اثیر» مورخ قرن هفتم در کتاب «تاریخ کامل»، در جزء هشتم، صفحه ۱۵، است که محل فوت شیخ‌الرئیس را اصفهان دانسته است.

هرچند دیگر مورخان نامدار پیش و پس از او هیچ یک چنین ادعایی نداشته‌اند و حتی بر خلاف او بر محل دفن ابن‌سینا در جنوب شهر همدان تأکید داشته‌اند، ولی این ادعای سست تاریخی محملی برای بازار گرمی‌های هر از چندی از سوی مدعیان اصفهانی شده است.

از سویی در دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی ذیل واژه ابن ‌سینا نوشته شده که؛  "پس از آن که علاءالدوله، حاکم اصفهان، مجدداً قصد همدان نمود، ابن سینا نیز او را همراهی کرد، اما در راه، بیماری او شدت یافت و پس از رسیدن به شهر همدان در روز جمعه ماه رمضان سال ۴۲۸ هجری قمری / ۱۰۳۷ میلادی در ۵۸ سالگی درگذشت."

پیش از این در سال ١٣٩١ نیز ریاحی مسئول پژوهشی مرکز اصفهان‌شناسی نیز چنین ادعایی را مطرح کرده بود.

او در یک ادعای کذب گفته بود که؛چند سال پیش قراربود در اصفهان آرامگاهی برای شیخ‌الرئیس ساخته شود، اما عده‌ای گفتند که اصفهان آثار تاریخی زیادی دارد و در ‌‌نهایت، از انجام این کار جلوگیری شد.

  این در حالی است که باید گفت اصفهانی‌های گران‌قدر، اگر مستندات شما به این چند بند و نیم بند کفایت می‌کند همان بهتر  که از تکرار مکررات ناموجه خویش دست بردارید و بیش از این آب به آسیاب تفرقه و دو دستگی و دستبرد به تاریخ متقن مفاخر ملی بردارید.

 مردود بودن ادعای دفن شیخ  در اصفهان

این گفته‌ها درحالی است که رئیس روابط عمومی بنیاد بوعلی سینا، در این باره می‌گوید: این نخستین بار نیست که چنین ادعای ناوارد و دروغینی گسترش پیدا می‌کند. هر چند این اخبار نادرست در دوره معاصر از هزاره تولد شیخ در دهه سی خورشیدی سرمنشأ دارد که مرحوم جلال‌الدین همائی، در سخنانی آن هم به نقل از ابن‌اثیر مورخ سده هفتم، تردیدی ناروا بر محل دفن شیخ اظهار کرده است. چند‌سال پیش هم یکی از مطبوعات محلی اصفهان چنین تحریفی را ذکر کرده بود که پاسخ قاطع و علمی و مستدلی بدان داده‌ایم. اما به نظر می‌رسد دمیدن دوباره در این ادعای خلاف واقع هر از گاهی سر بر می‌آورد و ظاهراً  قصدشان نیز به کرسی نشاندن این دروغ بر اثر تکرار است که می‌بایست پاسخی در خور از سوی مجامع علمی و حتی مدیریتی استان و نیز وزرای دخیل در این مسئله مهم تاریخی به آنها داده شود تا یک‌بار برای همیشه پرونده این دروغ آشکار و ناروا بسته شود.

توکل دارائی تأکید می‌کند: از سالی که آرامگاه جدید با معماری فاخر و پر افتخار کنونی، گشایش یافت، و مدعیات استاد همایی خریداری نیافت، دیگر کمتر سخنی درباره این تردید و تحریف تاریخی مشاهده شده است.

وی اضافه می‌کند: هر چند  در نگاه اولیه به نظر می‌رسد دامن زدن به این مسئله بحثی تاریخی و حتی علمی جلوه کند؛ اما با توجه به قرائن و شواهدی که در زمینه احیای مدرسه‌ای گمنام به نام مدرس ابن‌سینا در اصفهان و پر و بال دادن به خیالاتی که می‌خواهد آن را به بوعلی منتسب کند، قصد خیری از  طرح این ادعای بی‌وجاهت دیده نمی‌شود؛ بلکه بوی یک توطئه برای ربایش یک میراث معتبر و پر افتخار از همدان، به مشام می‌رسد. از این رو انتظار می‌رود مسئولان و مقامات دست‌اندر کار استانی و ملی، هم زمان با رد این شبهه، برای همیشه به طور رسمی خلاف واقع بودن رویکرد برخی مسئولان اصفهانی را اعلام کنند تا بیش از این بدست داخلی‌ها تیشه به ریشه تاریخ هزاره پیشین ایران زده نشود.

خسرو معتضد، تاریخ نگار معاصر نیز در این باره گفته است:

ابوعلی سینا قطعاً در همدان دفن شده است، حکیم ابن سینا به سبب داشتن شاگرد وفادار و خوبی همچون ابوعبید جوزجانی اطلاعات خوبی از زمان خودش به یادگار گذاشته اما متأسفانه برخی از مورخان جدید نظراتی را مطرح می کنند که مطابق با واقعیت نیست. در زمان افتتاح مقبره ابن سینا از بسیاری از مورخان کشورهای مختلف همچون مصر، عراق و فرانسه دعوت شد و قطعاً اگر چنین اشتباهی شده بود حداقل یک نفر تذکر می‌داد.

 نویسنده :  مریم مقدم