هادی نامه: مجموعه مقالات در گرامیداشت مقام علمی و فرهنگی زنده یاد سیدهادی خسروشاهی

ارج‌نامه مرحوم سید هادی خسروشاهی (هادی نامه) به همت حجت الاسلام رسول جعفریان استاد تاریخ دانشگاه تهران تهیه شده است منتشر شد. این ارج نامه به منطور گرامیداشت مقام علمی و فرهنگی مرحوم هادی خسروشاهی تهیه شده و شامل ۵۴ مقاله و ۱۰۷۹ صفحه است. فهرست این ارج نامه عبارت است از:

مقدمه/ ۱. ده نکته درباره کتاب خاندان علم و تقوی و فقاهت‌‌ رضا استادی/ ۲ .سیمای ارتباطی استاد سید هادی خسروشاهی/ عباس صالحی/‌ ۳. قرآن و واقع اجتماعی در اندیشه نوسلفی‌گری/ احمد واعظی/ ۴. سرآغاز اسلامی نویسی مطبوعاتی در ایران/ فرید قاسمی/ ۵. یادها و یادگارهایی از مرحوم سیّد هادی خسروشاهی/ محمد تقی انصاریان/ ۶. سیّد جمالشناسی در زبان فارسی سالهای ۱۲۹۹-۱۳۴۲/ رسول جعفریان/ ۷. آموزش‌های دینی در کتاب‌های درسی دوره رضاشاه/ حمیده سلطانی مقدم/ ۸. از وبا تا کرونا/ عبدالرحیم اباذری/ ۹. ردای شبه مدرن بر قامت نهاد سنتی/ محسن حسام مظاهری/ ۱۰. اندر آرزوی مسلمان‌کردن مردمان دوردست‌/ نفیسه مرشد زاده/ ۱۱. یادی از مرحوم سید صدر الدین بلاغی‌/ علی شهیدی/ ۱۲. نگاهی به کارنامه سید هادی خسرو شاهی در…/ رحیم نیکبخت/ ۱۳.مشایخ تصوّف در خسروشاه/ محمد طاهری خسروشاهی/ ۱۴. در باره عالم فرزانه و نویسنده توانا مرحوم خسروشاهی/ علیرضا سبحانی/ ۱۵. مروری بر رفتار محافل و… مذهبی از دهه ۳۰ تا ۵۰/ محمد مهاجری/ ۱۶. نگاهی به شخصیت و فعالیت‌های فرهنگی استاد خسروشاهی/ سید محمد ثقفی/ ۱۷. خاطراتی از آیت اللّه دکتر مرتضی مطهّری/ سید علی آل داود/ ۱۸. یاد باد آن روزگاران، یاد باد/ محمد کریم اشراق/ ۱۹. کتاب‌های درخواستی/ حسین توفیقی/ ۲۰. مکتب فلسفی تهران، آغاز گفتگوی فلسفی شرق و …/ سید مصطفی محقق داماد/ ۲۱. یادی از کتاب فروشان و ناشران قدیمی تبریزی/ مهرداد فردیار/ ۲۲. کتابخانه های یزد در عصر ایلخانی/ حسین مسرّت/ ۲۳. پیام زن، نخستین نشریه بانوان در قم/ سید ضیا مرتضوی/ ۲۴. برخی خاطراتم از آیةالله سید هادی خسروشاهی/ محسن کمالیان/ ۲۵. اسناد روحانیت در دفاع از مذهب شیعه در قانون اساسی/ سید جواد ورعی/ ۲۶. چند سند در باره جسارت وهابیه به بقیع شریف/ منوچهر صدوقی سها/ ۲۷. اندوه یادی برای دوست ارجمندم استاد خسروشاهی/ محمدرضا کائینی/ ۲۸. وقف کتاب برای کتاب/ مجید جلیسه/ ۲۹. رویکرد سیاسی آیت‌الله محمد مهدی خالصی/ حمید کرمی پور/ رضا مختاری/ ۳۰. بررسی عملکرد کمیسیون اجتهاد و افتاء/ مهدی نوید ادهم/ رحیم روحبخش/ ۳۱. گفتمان تطبیق احادیث با علوم جدیده در ادبیات دینی معاصر/ رسول جعفریان/ ۳۲. وجدان به مثابه راهنمای طبیعی انسان/ محسن جوادی/ ۳۳. درنگی در زندگی و آثار دانشمند فقید سید جعفر غضبان/ مجید فرخزادی/ ۳۴. تکثر و گفت و گو یا همزیستی در علوم/ مهدی مهریزی/ ۳۵. اهل بیت (ع) در میراث مصریان/ محمد علی مهدوی راد/ ۳۶. چند اجازه برای ملّا محمّد صالح مازندرانی اصفهانی/ ابوالفضل حافظیان/ ۳۷.منظومه فکری امیر مؤمنان (ع) در فرایند امت گرایی/ اصغر منتظر القائم/ ۳۸. معنویت دین‌بنیاد و فرهیخته زیستن؛ رهیافت قرآنی/ محسن الویری/ ۳۹. سید هادی خسروشاهی و تغییرِ خطِ فارسی/ کاظم استادی/ ۴۰ .علی بن ربّن طبری و کتاب الدین و الدوله/ محمد پیروزفر/ ۴۱. روش‌های شناخت نخستین روایات فقهی/ موتسکی/ نسیمه فلاحی نژاد/ ۴۲.سید قطب و جریان‌های سلفی جهادی/ یاسر قزوینی/ ۴۳. هادیِ هدایت‌/ محمد الوانساز خویی/ ۴۴. یادی از استاد محمد واعظ زاده خراسانی (با خاطرات منتشر نشده ایشان از امام موسی صدر)/ امید حسینی‌نژاد/ ۴۵. بازنمایی تاریخ صدر اسلام در منظومه فکری سید قطب/ عباس بصیری/ ۴۶. سفر شبانه پیامبر به مسجد الاقصی/ یوری رابین/ احمد احمدی/ ۴۷. جنبه‌های قابل توجه چند ورقه عادی و رسمی/ امید رضایی/ ۴۸. یک صدا از خراسان/ شیخ حسن مجتهد کاشانی/ علیرضا اباذری/ ۴۹. اولین تپش‌های قلب یک پیامبر: سموئیل نبی/ حیدر عیوضی/ ۵۰ .خاطره‌ای از مرحوم سید هادی خسروشاهی/ سید محمد طباطبایی «منصور»/ ۵۱. سید هادی خسروشاهی و سید محمد علی جمالزاده/ سوسن اصیلی/ ۵۲. تکفیر و پیامدهای آن از آغاز تا پایان خلافت امام علی (ع)/ رسول جعفریان/ ۵۳ .روایت نهج البلاغه در قرن هفتم در بغداد/ رسول جزینی دُرچه/‌ ۵۴. نامه شیخ فضل الله نوری به فرزندش ضیا الدین/ موسی حقانی‌

مقدمه رسول جعفریان بر «هادی نامه»
به احترام مرحوم استاد سید هادی خسروشاهی
خبر بسیار ناراحت کننده بود؛ استاد سید هادی خسروشاهی صبح روز پنج شنبه، ۸ اسفند ماه ۱۳۹۸ در بیمارستان مسیح دانشوری تهران درگذشت. این زمان، بیش از یک هفته بود که ایران در تب و تاب کرونا ویروس، ملتهب، وحشت زده، و در حیرت بود. در این میانه، خبر درگذشت ناگهانی استاد خسروشاهی، خبری اندوهبار، و اسباب تأسف شدید دوستان شد، به طوری که انتشار آن، موجی از ناراحتی و غم را میان همه علاقه مندان به ایشان پدید آورد. افزون بر آن، مشکل این بود که در این شرایط، امکان برگزاری هیچ گونه مراسمی، از تشییع و تدفین و فاتحه و طبعاً ادای احترام به ایشان و خانواده محترمشان وجود نداشت. ایشان روز دوشنبه ۱۲ اسفند در آرامستان بهشت معصومه قم، غریبانه و در حالی که تنها چند تن از نزدیکان ایشان حضور داشتند، دفن شد.‌ با این همه، بسیاری از شخصیت‌های علمی و سیاسی جامعه، به احترام استاد، پیام‌هایی دادند که همه یا غالب آنها در کانال تلگرامی متعلق به ایشان که زیر نظر دوست عزیز، آقازاده ایشان، آقا سید محمود اداره می‌شود درج شده است.

یادداشت‌های کوتاه و بلندی هم در برخی از وبسایت‌ها و کانال‌ها انتشار یافت که همگی سودمند و از سر ارادت به مقام علمی استاد بود.ان شاءالله همه آن‌ها، توسط آقازاده ایشان گردآورده و منتشر خواهد شد.

مرحوم سید هادی خسروشاهی (۱۳۱۷-۱۳۹۸) نیاز به معرفی ندارد. فعالیت‌های طولانی وی از دهه سی تاکنون، چهره‌ای شناخته شده از وی برای چندین نسل برجای گذاشته است. تنها می‌توان اشاره کرد، در حالی که بسیاری از همگنان وی در طول دهه‌های گذشته، در پست‌های سیاسی مهمی قرار گرفتند، ایشان، عمر خویش را وقف تحقیق و نگارش کرد، و آثار با ارزشی از خود برجای گذاشت. نسل ما، تقریباً همه، با حوزه فعالیت‌های وی آشنا هستیم و می‌دانیم در این زمینه‌ها، کارهای ماندگاری کرده است. خوشبختانه، ایشان در زمینه نشر فعال بود، و بسیاری از آنچه را نوشت، به چاپ رساند، به طوری که بر اساس آثار چاپی ایشان، به خوبی می‌توان با زندگی، افکار، و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی و خلق و خوی علمی و امانتداری ایشان آشنا شد. این بنده خدا هم، سال‌ها قبل، صفحاتی از کتاب «جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران میان سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷» را به ایشان اختصاص دادم و نمایی از فعالیت‌های وی ارائه کردم.

آشنایی‌ام با ایشان از حوالی سال ۱۳۷۰ و شاید اندکی پیش از آن بود، و مدتی در همان سال‌های آغازین دهه هفتاد، در نشر مجله تاریخ وفرهنگ معاصر به ایشان کمک کردم. پس از آن، دوستی ادامه یافت، و هر از گاهی، به کتابخانه می‌آمدند و دیداری تازه می‌شد. چند سال قبل، دوست داشتم جشن نامه‌ای برای ایشان فراهم کنم که توفیق نصیب نشد. در جریان بنای کتابخانه ایشان در پردیسان، از وقتی که با کمک جناب لاریجانی زمین آن گرفته شد، و تدارک برخی کتب، تا زمانی که راه افتاد، همراهی داشتم. این روزها درگذشت ایشان سبب شد تا بار دیگر، فکر تدوین ارج نامه‌ی ایشان در ذهنم احیا شود، اما و هزار افسوس این بار نه جشن نامه که صورت یادنامه به خود گرفت.

چنان که اشاره شد، آن مرحوم درباره خاندان خسروشاهی، و نیز خودشان، آثار زیادی منتشر کرده، و به همین دلیل، نیازی به درج زندگینامه مستقل در این مجموعه نبود؛ در عوض، به خواهش بنده، طی بیست روز، شماری از دوستان، مقالاتی در باره ایشان نوشتند، و از دید خود جنبه‌های مختلفی از فعالیت‌های وی را شرح دادند که در این مجموعه آمده است. هدف از تدوین مجموعه حاضر، این بود تا مقالاتی به احترام ایشان توسط شماری از دوستان فراهم آید، و اراده این بود که این مجموعه تا چهلم ایشان منتشر شود؛ به همین دلیل، در حد امکان و اطلاع، از دوستانی که به ذهنم می‌آمد، درخواست کمک کردم. خوشبختانه، قریب به اتفاق دوستان مساعدت کردند و این مجموعه فراهم شد. نویسندگان در اظهار نظر، آزاد بودند، و به همین دلیل، گاه تعارض در قضاوت‌ها هم دیده می‌شود، امری که به نظرم حُسن کار و با روحیه آزادی خواهانه آن مرحوم و امانتش در نقل‌ها سازگارتر است. امیدوارم با بهتر شدن شرایط، کارهای بیشتری در باره ایشان صورت گیرد، امری که بسیار شایسته و سزاست.

مقالات این مجموعه، چند دسته است: شماری از مقالات در باره خود آن مرحوم، برخی به نوعی در باره حوزه فعالیت‌های فکری و نگارشی ایشان، و بخشی هم مقالات پژوهشی با موضوعات مورد علاقه نویسندگان است که به احترام ایشان، لطف کرده اند و در اینجا چاپ می‌شود. طبعاً هیچ نوع تفکیکی میان مقالات نشده، و به جز دو سه مقاله، ترتیب موجود، مربوط به زمان وصول آنها به بنده در این سه هفته بوده است. در اینجا، از همه دوستانی که پاسخ مثبت به درخواست بنده داده و مقاله فرستادند عزیزانی که نامشان در فهرست مقالات آمده عمیقاً سپاسگزاری کرده و برایشان آرزوی سلامت دارم. خداوند آن مرحوم را نیز غریق دریای رحمت و مغفرت واسعه خود بفرماید، و آخر دعوانا أن الحمدُ للّه ربّ العالمین

منبع: روزنامه اطلاعات؛ چهارشنبه ۳ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹